مهم ترین بیماری های بادمجان
بیماری ساق سیاه بادمجانPhytophthora capsici Leonian
بیماری ساق سیاه بادمجان در سال ۱۹۷۱ از ژاپن گزارش شده است (1971 ,Katsura) و برابر گزارش استیکلن بورگ (1980 ,Steekelenburg) در هلند ندرتاً باعث بیماری می شود. بیماری ساق سیاه بادمجان برای اولین بار در سال ۱۳۶۷ توسط فصیحیانی و ارشاد از مناطق جنوبی ایران استان هرمزگان گزارش شده است.
نشانه های بیماری ساق سیاه بادمجان Phytophthora capsici Leonian
در محل آلودگی ابتدا لکه ای به رنگ قهوه ای تیره و یا سیاه پدیدار گشته که کم کم به طرف بالا و پایین و اطراف محل آلودگی پیشروی می کند. پس از چندی عامل بیماری به بافت های مجاور لکه نفوذ کرده، مانع از جریان شیره های گیاهی می شود. عضو مورد حمله پژمرده و خشک می گردد. گاهی اوقات در محل آلودگی، زخم و حالت پوسیدگی نیز مشاهده می شود.
در هر صورت چنانچه شاخه ای آلوده گردد همان قسمت و اگر ساقه اصلی و یا طوقه مورد حمله واقع شود، تمامی بوته خشک می گردد. در نقاط مرطوب و بارانی علاوه بر ریشه و طوقه قسمت های خارج از خاک نیز آلوده می شوند. در نقاطی که این بیماری مشاهده می گردد بیشتر آلودگی و خشکیدگی قسمت های خارج از خاک جلب توجه می کند. و این بدان علت است که در این نقاط بادمجان در زمستان یعنی فصل بارندگی به محصول دهی می رسد و احتمالاً دمای خاک در این زمان کمتر از دمای مورد نیاز برای رشد بهینه عامل بیماری است.
عامل بیماری ساق سیاه بادمجان Phytophthora capsici Leonian
عامل بیماری alon capsici Leonian بالا، که از خانه ده راسته Peronosporales می باشد. عامل بیماری دارای رنسا سریع و حاشیه ای یکنواخت و کمی پرز داراست و ریسه های جوان کم و بیش عرض یکنواخت دارند ولی بمرور برجستگی ها و به عبارت دیگر آماس های کمی روی آن ها وجود می آید.
چرخه بیماری ساق سیاه بادمجان Phytophthora capsici Leonian
عامل بیماری در خاک و در بستر بذر وجود داشته و توسط آبیاری و وسائل کشاورزی به نقاط مختلف مزرعه جابجا می شود. اسپورهای عامل بیماری توسط قطرات باران از خاک به میوه ها و شاخ و برگ انتقال می یابد (1986 , Sherr & MacNab ). در محیط کشت CMA دمای کمینه ۱۱، بهینه ۳۰ و بیشینه نزدیک به ۳۵ درجه سانتیگراد می باشد. ( فصیحیانی وارشاد، ۱۳۶۷).
مبارزه بابیماری ساق سیاه بادمجان Phytophthora capsici Leonian
ضد عفونی خاک خزانه – انتقال و انهدام شاخ و برگ آلوده، شخم عمیق و زیر خاک کردن بقایای گیاهان ، تناوب زراعی سه ساله ، فاصله در کاشتن بوته ها و سم پاشی شاخ و برگ ها درصورت لزوم توصیه می شود (1986 , Sherf&MacNab ).
بیماری پوسیدگی طوقه بادمجان Phytophthora cryptogea Pethybridge et Lafferty
این بیماری توسط Phytophthora cryptogea ایجاد و سبب پوسیدگی طوقه بادمجان می گردد.
سفیدک سطحی بادمجان
Erysiphe polyphaga Hammarlund
Leveillula taurica (Lev.) Arnaud
Leveillula solanacearum Golov.
بیماری سفیدک سطحی توسط گونه های مختلف خانواده Erysiphaceae ایجاد می شود.در ایران قارچ Leveillula solanacearum اولین بار در سال ۱۳۴۹ توسط ارشاد از منطقه قصرشیرین گزارش شده است. قارچ Leveillula taurica علاوه بر بادمجان روی گوجه فرنگی و سیب زمینی خسارت وارد می کند. قارچ Erysiphe polyphaga در روی گیاه های جوان بادمجان در گلخانه در سال ۱۹۷۰ در هندوستان گزارش گردید.
نشانه های بیماری سفیدک سطحی بادمجان
علائم بیماری مربوط به قارچ Erysiphe polyphaga بدین صورت است که در روی برگ ها لکه های سفید کثیف که همان میسلیوم ها و اسپورهای قارچ هستند بوجود می آید. این لکه ابتدا کوچک و گرد بوده و سپس زاویه دار می شود. در روی سطح زیری و روئی برگ گسترش می یابد و تمام برگ، دمبرگ و ساقه را فرا می گیرد. برگ های پایین زودتر مورد حمله بیماری قرارمی گیرند. برگ های سفیدک زده ممکن است زرد شده، دفعتاً بمیرند.
قارچ Leveilhila taurica که مرحله غیر جنسی آن Oidiopsis taurica Tepper می باشد. در روی بادمجان علائم در سطح روئی برگ بصورت لکه های زرد کمرنگ در اندازه های مختلف ظاهر می شوند. در سطح زیرین برگ این لکه ها با یک پوشش سفید رنگ پوشیده می کردند. سرانجام این لکه ها بهم متصل و سپس برگ ها خشک می شوند، اما نمی افتند.
عامل بیماری سفیدک سطحی بادمجان
بیماری سفیدک سطحی بادمجان توسط سه گونه قارچ Erysiphue polyphiagaHammarlund و Leveillula taurica(Lev.)Arnaudو Leveillula SolanacearumGolov ایجاد می شود که از خانواده Erysiphaceae می باشند.
چرخه زندگی سفیدک سطحی بادمجان
قارچ Leveillula taturica با سایر سفیدک های سطحی متفاوت است زیرا رشته های این قارچ مستقیما به داخل بافت نفوذ می کند. و حدود ۴ کنیدیوفر از یک روزنه خارج می شوند. درروی هر کدام از این کنیدیو فرها فقط یک کنیدی تولید می شود. بعد از مدتی کلیستوتس های
سیاه کروی از میان رشته های سفید میسلیوم بوجود می آیند. این کلیستوتس ها حاوی آسکوسپور هستند که می توانند زمستان را بگذرانند. کنیدی های تولید شده در سطح زیرین برگ هابه وسیله باد گسترش می یابند. این کنیدی ها در رطوبت نسبی ۵۲ تا ۷۵ درصد و دمای ۲۶ درجه سانتیگراد جوانه می زنند (1986 , Sherf&MacNab ).
مبارزه با سفیدک سطحی بادمجان
استفاده از سموم گوگردی برای کنترل بیماری مناسب است.
پژمردگی فوزاریومی بادمجان Fusarium oxysporum f.sp. melongenae
بیماری پژمردگی فوزاریومی بادمجان در قسمت های از اروپا و آسیا خسارت وارد می کند. درایران درمورد قارچ فوق گزارشی در دست نیست. اما گرلاچ و ارشاد (1970 , Gerlach&Ershad )قارچ .Fusarium semitectum Berk et Rav از اطراف تهران گزارش کرده اند ولی در موردبیماری زائی ، چرخه زندگی و مبارزه با بیماری در ایران مطالعه ای انجام نشده است.
نشانه های بیماری پژمردگی فوزاریومی بادمجان
علائم مربوط به قارچ F . oxysportant f . SP . Intelongeria در اثر تلقیح مصنوعی بدین صورت می باشدکه رگبرگ ها کوچک کم رنگ و روشن می شوند، در صورتی که رگبرگ های اصلی سبز باقی میمانند. بعدا برگ ها زرد و پژمرده می شوند و این حالت از برگ های پایینی شروع و به سمت بالا پیشروی می کند. پژمردگی و مرگ برگ ها همچنین در پژمردگی ورتیسیلیومی مشاهده می شود.
عامل بیماری پژمردگی فوزاریومی بادمجان
قارچ F . oxysporur f . sp . nelongeriae بادمجان را مورد حمله قرار داده و سبب پژمردگی می شود.
چرخه زندگی پژمردگی فوزاریومی بادمجان
چرخه زندگی تقریبا شبیه به چرخه زندگی F . oxysporum f . sp . , lycopersici می باشد. دمای بهینه برای رشد فوزاریوم بادمجان حدود ۲۸ درجه سانتیگراد است . بنابراین بیماری در هوای گرم شایع می شود.
مبارزه با پژمردگی فوزاریومی بادمجان
انتخاب ارقام مقاوم و ضدعفونی خاک برای کاهش اولیه آلودگی در کنترل بیماری بسیار اهمیت دارد.
پژمردگی ورتیسیلیومی بادمجان Verticillium albo-atrum Reinke and Berth, Verticillium dahliae Kleb.
پژمردگی ورتیسیلیومی اولین بار در سال ۱۸۶۹ از آلمان در روی سیب زمینی گزارش شد. تقریباً تمام خاک های مناطق گرمسیری و نواحی اطراف مناطق نیمه گرمسیری به قارچ فوق آلوده است. این قارچ به سبزی های مختلف از قبیل آرتیشو ، چغندر ، باقلا ، خیار ، بادمجان ،تربچه ، فلفل ، سیب زمینی ، ترب ، ریواس ، گوجه فرنگی و هندوانه حمله میکند و خسارت وارد می نماید.
بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی بادمجان اولین بار در سال ۱۹۱۴ از اروگون و کالیفرنیا گزارش شده است و تقریباً در همه نقاط دنیا وجود دارد . اکنون در اروپا و آسیا در بعضی سال ها تا ۱۰۰ درصد خسارت وارد می کند. بادمجان نسبت به سایر سبزی ها حساس ترین میزبان محسوب می شود (1986 , Sherf & MacNab ). قارچ عامل بیماری توسط وزیری (۱۹۷۳) از منطقه دزفول از روی بادمجان گزارش شده است ولی بنظر می رسد بررسی زیادی در مورد این بیماری در ایران انجام نشده است.
نشانه های بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی بادمجان
گیاهان در همه مراحل زندگی به بیماری مبتلا می شوند. اگر چه بیشترین خسارت بیماری و علائم آن در هنگام میوه دهی مشاهده می گردد. علائم بیماری در ابتدا از برگ های پائینی شروع می شود. تعدادی از این برگ ها کمی پژمرده می گردند و به رنگ زرد در می آیند. در مدت کوتاهی برگ ها شدیداً زرد می شوند و قسمت های زرد شده می میرند.
ابتدا حاشیه برگ و سپس تمام برگ پیچ می خورد و برگ ها از گیاهان جدا می شوند. در مراحل پیشرفته بیماری، گیاهان کوتوله و کوچک مانده پژمرده و زرد می شوند. در گیاهان آلوده برگ ها می میرند. گیاهان آلوده میوه های کوچک تر و کمتر از گیاهان سالم تولید می کنند. در داخل میوه های آلوده نوارهای سیاه ممکن است دیده شوند. این نوارهای سیاه نماینده فساد بافت آوندی می باشد. بافت ساقه های چوبی و ریشه های گیاه قهوه ای شده که در تشخیص بیماری ورتیسیلیومی در مزرعه کمک زیادی می کند.
عامل بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی بادمجان
عامل بیماری دو گونه قارچ به نام های.Verticillium albo – atrum Reinke and Berth و .Verticillium dahliae Kleb بوده که جزو Deuteromycetes می باشد & Sherf) MacNab,1986).
چرخه زندگی پژمردگی ورتیسیلیومی بادمجان
بذور تولید شده تجارتی معمولا حدود ۳ درصد آلوده هستند و اگر بذر از بوته های آلوده تهیه شود، ۳۱ درصد بذور آلوده خواهند بود. میزان آلودگی به قارچ بستگی به نژاد و زمان آلودگی دارد.
مبارزه با پژمردگی ورتیسیلیومی بادمجان
برای جلوگیری از ورود عامل بیماری به مزرعه، بذور باید به مدت ۲۰ دقیقه در آب ۴۹ درجه سانتیگراد خیسانده شود. از استعمال کرد و کمپوست که از بقایای گیاهان حساس به ورتیسیلیوم تهیه شده است باید خودداری کرد. کشاورزان باید از کاشت بادمجان بعد از گیاهان حساس به ورتیسیلیوم از قبیل سیب زمینی ،کدو و گوجه فرنگی خودداری کنند. بقایای گیاهان را باید بلافاصله بعد از برداشت محصول از زمین خارج نمود.
مواد غذائی کافی برای رشد بهینه گیاه باید به زمین داد. قبل از کاشت بادمجان در زمین آلوده، خاک را باید ضدعفونی کرد ضد عفونی خاک با سموم گازی از قبیل کلرو پیکرین و متام سدیم (Metham sodium) باید انجام گیرد. به هر حال در مزرعه مبارزه با سموم گازی شکل گاهی خیلی کامل نیست زیرا غلظت این سموم در اعماق خاک برای کنترل قارچ کافی نمی باشد.
سم پاشی خاک با قارچ کش هائی نظیر بنومیل (Benomyl) ، و کاپتان (Captan) برای کنترل بیماری مناسب تشخیص داده شده است. سم پاشی شاخ و برگ گیاه به عنوان مکمل مبارزه مفید است. اضافه کردن قارچ .Trichoderma sp برای مبارزه بیولوژیکی در روسیه گزارش شده است. مبارزه بیولوژیکی با استفاده از قارچ خاکزی Talaromyces flavus در ایالات متحده امریکا مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و در آینده امکان دارد برای مبارزه از آن استفاده شود. استفاده از ارقام مقاوم به بیماری از بهترین راه های کنترل بیماری است (1986, Sherf & Mac Nab). همچنین Nagtzaam در سال ۱۹۹۵ قارچ Talaromyces flavus را برای مبارزه بیولوژیکی علیه قارچ .V dahliae بادمجان ارزیابی و توصیه نموده است.
پوسیدگی اسکروتینیایی گوجه فرنگی و بادمجان Sclerotinia Sclerotiorum (Lib.) de Bary Sclerotinia minor Jugger
گونه های .Sclerotinia spp در بیشتر نقاط دنیاسبب بیماری های خطرناکی می شوند. بیشتر گیاهان گوشتی به انضمام سبزی ها ، گل ها و بوته ها و علف های هرز مورد حمله قرار می گیرند. محصولات دیگری از قبیل لوبیا، هویج، کلم، کرفس، کاهو، لوبیا، پیاز، فلفل، سیب زمینی،کدو تنبل، کدو و هندوانه شدیداً مورد حمله قرار می گیرند. بیماری اسکلروتینیائی گوجه فرنگی و بادمجان توسط بنی هاشمی در سال ۱۳۶۴ در نواحی بوشهر گزارش شده است.
نشانه های بیماری پوسیدگی اسکروتینیایی گوجه فرنگی و بادمجان
در روی ساقه های گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، خیار و لوبیا علائم بیماری در روی ساقه اصلی یا شاخه های فرعی مشاهده می شود. این علائم از محل زخم یا محل انشعاب شروع می گردد و بخصوص در نزدیکی سطح زمین مناطق آب سوخته ای با رنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره مشاهده می شوند. توده میسلیوم سفید با سختینه هائی در روی ساقه دیده شده و پوسیدگی نرم را سبب می گردد. در مناطق گرم و خشک شانکرهای خشک توسعه یافته ، سبب از بین رفتن گیاه می شود بدون اینکه پوسیدگی نرم ایجاد گردد (1986 , Sherf & MacNab ). بنی هاشمی (۱۳۶۴) علائم بوته میری و یا خشکیدگی برخی از شاخه های نبات را مشاهده نموده و متذکر شده است آلودگی در ناحیه طوقه یا قسمت هوائی نبات صورت می گیرد و درون نسج آلوده گیاه سختنیه ها ریز یا درشت سیاهرنگ بوجود می آیند.
عامل بیماری پوسیدگی اسکروتینیایی گوجه فرنگی و بادمجان
بنی هاشمی (۱۳۶۴) دو گونه قارچ با نام های Sclerotinia sclerotiorum دارای سختینه های درشت (۲ تا ۵ میلیمتر) و دیگری به نام S . minor دارای سختینه های ریز ( ۰/۵ تا ۱ میلیمتر) را از عوامل بیماری می داند.
چرخه زندگی پوسیدگی اسکروتینیایی گوجه فرنگی و بادمجان
عامل بیماری به صورت میسلیوم در روی گیاهانی که در مزرعه باقی مانده اند یا به صورت سختینه در بقایای گیاهان ، فصل نامساعد سال را می گذراند. هر کدام از این سختینه ها یک یا چند ساقه ایجاد میکند که در انتها به صورت یک جسم بشقابی یا پهن جلوه می نماید. در روی سطح فوقانی آن ها کیسه هائی وجود دارند که هرکدام حاوی ۸ آسکوسپور می باشد که به وسیله باد به سایر مزارع انتقال می یابند.
باد به عنوان مهم ترین عامل پخش اسپور می باشد. عوام دیگری از قبیل نشاء آلوده ، بذور مخلوط با سختینه نیز در انتقال بیماری نقش دارند. سختینه های خشک برای مدت چند سال در خاک می توانند زندگی کنند ولی آسکوسپورها زندگی کوتاه و اگر این آسکوسپورها بر روی گیاه حساس قرار گیرند، ظرف دو روز آلودگی ایجاد می کر د ه ظرف ۴ روز ظاهر می شود.
هیچ مرحله کنیدی در این قارچ مشاهده نشده است.قارچ عامل بیماری به رطوبت زیاد احتیاج دارد. در باران های مداوم ، مه یا آبیاری بارانی خسارت خیلی شدید است . قارچ های جنس Sclerotinia به دمای پایین نیاز دارد و بین صفر تا ۵/۲۷ درجه سانتیگراد می تواند رشد کند اما در دمای زیر ۲ درجه یا بالای ۵/۲۶ سانتی گراد به کندی رشد می نماید. دمای بهینه برای رشد قارچ بین ۵/۱۵ تا ۲۱ سانتیگراد می باشد (1986 , Sherf & MacNab ).
مبارزه با پوسیدگی اسکروتینیایی گوجه فرنگی و بادمجان
اگر گوجه فرنگی در گلخانه کشت شود، دادن بخار آب در خاک گلخانه به مدت یک ساعت در دمای ۵۵ درجه سانتیگراد یا ضدعفونی با کلرو پیکرین (Chloropicrin)، متام سدیم (Metham sodium) و دازو مت (Dazomet) سختینه ها را از بین می برد. این نوع مبارزه احتمالاً اقتصادی به نظر نمی رسد. بعضی از محققین سم پاشی شاخ و برگ با کینتوزن (Quintozene) را در اوایل فصل موفقیت آمیز دانسته اند.
سم پاشی با وینکلوزولین (Vinclozolin) و ایپرودیون (Iprodione مؤثر گزارش شده است. روش دیگر مبارزه ، غرقاب کردن زمین ها برای ۲۳ تا ۴۵ روز و ضمناً عدم آبیاری بارانی ، تناوب طولانی بدون کاشت کاهو، لوبیا و کلم در کنترل بیماری مؤثر می باشد. ضمناً واریته مقاوم تاکنون تهیه نشده است Sherf1986, MacNab &. ضمناً Gerlagh در سال ۱۹۹۵ گزارش داده است که قارچ Sclerotinia sclerotiorum توسط قارچ Coniothyrium minitans در شرایط مزرعه بخوبی کنترل می شود و می توان برای مبارزه بیولوژی از آن استفاده نمود.
بیماری موزائیک بادمجان
این بیماری توسط ایزدپناه در سال ۱۳۶۱ در شیراز و داراب گزارش شده است. و در بعضی از مزارع داراب تا ۱۰۰ درصد آلودگی مشاهده شده است. مایه زنی مکانیکی عصاره برگ مبتلا موجب ظهور لکه های موضعی در Nicotiana glutinosa رقم Xanthi، در توتون رقم Turkish موزائیک سیستمیک و در گوجه فرنگی لکه های کلروتیک به اضافه موزائیک خفیف سیستمیک ایجاد می نماید.
پژوهشگر فوق با میکروسکپ الکترونی وجود ذرات میله ای شکل را در عصاره بادمجان مشاهده نموده است و اعتقاد دارد لااقل یک ویروس از نوع ویروس موزائیک توتون (TMV) در ایجاد موزائیک بادمجان در داراب دخالت دارد. بهداد (۱۳۵۹) گزارش کرده است که یک نوع موزائیک خفیف با لکه های درشت و اختلاف رنگ ناچیز درشهریار (۱۳۴۰) و گیلان (۱۳۳۹) ملاحظه شده است و احتمال داده است که مربوط به ویروس موزائیک توتون می باشد.
علاوه بر این بهداد ( ۱۳۵۹) یک بیماری ویروسی دیگر که سبب کمرنگ شدن رگبرگ ها، ظهور لکه های موزائیکی و چین خوردگی خفیف ، کوچک ماندن برگ ، ظهور لکه های موزائیکی کوچک و بزرگ، ظهور لکه مردگی در برگ، زرد شدن و نکروز گردیدن و ریختن برگ های پایین بوته می شود را گزارش نموده است و در مناطق قمصر کاشان و اصفهان مشاهده کرده است.
ویروس موزائیک خیار( Cucumber Mosaic Virus (CMV)
حداقل یک نژاد از ویروس موزائیک خیار در روی بادمجان خسارت وارد میکند. این بیماری در برزیل، هندوستان، ایتالیا، لبنان و اردن مشاهده شده است. در هندوستان ۶۰ گیاهان در بعضی از مناطق به بیماری مبتلا می گردند. این ویروس سبب موزائیکی شدن برگ ها می شوند. اندازه آن ها کاهش می یابد و ممکن است قبل از موقع بریزند. امکان دارد برگ ها پیچیدگی پیدا کرده و حاشیه آن ها از بین بروند.
تولید میوه بشدت کاهش می یابد و میوه رنگ اصلی خود را از دست می دهد (1986, Sherf & MacNab ). اطلاعات مربوط به ویروس موزائیک خیار در فصل بیماری های جالیز ذکر شده است. باید یادآور شد که دانش (۱۳۴۲) در کرج ویروس خیار را روی بادمجان مایه زده است و نشانه های بیماری به صورت لکه های زرد رنگ با حاشیه محو ظاهر شده است (بهداد، ۱۳۵۹).
منبع:
بیماری های سبزی و صیفی جات و روش های مبارزه با آن ها
تالیف:
دکتر حسن رضا اعتباریان
برای مشاهده اخبار روز صنعت پسته و مطالب مفید کشاورزی و پسته به کانال پسته رفسنجان بپیوندید
برای عضویت در کانال بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
