ریواس چیست و چه خواصی دارد؟

ریواس چیست و چه خواصی دارد؟(Rhubarb-currant-fruited rhubarb.warted leaved rhubarb)

ریواس  در کتب طب سنتی با نام های ریوند ؛ ریوند چینی یا ریوند تاتار نام برده می شود. گونه وحشی آن را راوند و درسیستان و بلوچستان به گونه ای از آن که در آن که در خطه می روید راواش و فیل گوش می گویند. ریواس گیاهی است از تیره هفت‌بندان (Polygonaceae) بومی آسیا مرکزی که در زمان های قدیم در اروپا کشت و پرورش داده میشد.

همچنین منابعی در دسترس هست که نشان از آن دارد که پیش از میلاد مسیح در کشور چین به عنوان دارو و غذا مورد استفاده قرار می گرفت. ریواس یک گیاه چند ساله است که به آسانی رشد میکند. تعدادی از این گیاه را در محلی که عامل مزاحمی وجود نداشته باشد می کارند تا برای سال ها به آن ها محصول دهد.

 

این گیاه با رویش بدون زحمت و خودروی ساقه هایش به شما انرژی می دهد. برگ های ریواسسمی اندبنابراین برگ ها را در محل اتصالشان به ساقه ها قطع کرده و دور می ریزند.اگر چه میتوان ریواس را با کاشت دانه زیاد کرد؛ اما اغلب این گیاه از طریق جداسازی ریشه ها یا تاجشان تکثیر می شوند.

برای تکثیر این گیاه، تکه ای از ریشه را به همراه حداقل یک جوانه با تاج ریواس در سطح خاک می کارند.ریواس در سرمای بهار نیز زنده می ماند. در صورتی که سرما بسیار شدید باشد، برگ ها و ساقه از بین میروند، اما به سرعت برگ ها و ساقه های جدیدی جایگزین آن ها می شوند.

ریشه ریواس ها را در فاصله ۶۰ سانتیمتری تا ۱ متری از یکدیگر میکارند. برای کشت ریواس در باغچه تنها به تعداد اندکی از این گیاه نیاز دارید. ریواس را میتوان در بهار به محض اینکه به اندازه مورد نیاز(متناسب با کاری که میخواهید با آنها انجام دهید) رسیدند، برداشت کرد. ریواس تازه کاشته شده در سال جاری آماده برداشت است.

 

بخش های گیاه ریواس

ریشه: ریواس دارای یک ریشه معمولی است که یک تا دو متر در خاک رشد میکند. ریشه ریواس در مقابل سرما و یخبندان مقاوم است.

ساقه: ریواس دارای دو نوع ساقه است. یک نوع ساقه زیرزمینی که به آن ریزوم می گویند. ریزوم پس از رشد،گوشتی و چوبی می شود که از جوانه های آن، ساقه های هوایی و برگه ای پهن به وجود می آید. نوع دوم ساقه ریواس ساقه های هوایی است که تا حدود 1 متر نیز رشد میکند.

برگ: ریواس دارای برگ هایی است که از جوانه جانبی ریزوم ها به وجود می آیند. برگ ها دارای پهنک نسبتا پهن هستند. دمبرگ ریواس که قسمت خوراکی آن را تشکیل میدهد، گوشتی بوده و طول آن به بیش از 50 سانتیمتر میرسد.

گل: به تعداد زیاد و به صورت خوشه در انتهای ساقه اصلی ایجاد میگردد و گلها به رنگ سبز است و در اثر تلقیح بذر را تشکیل می دهند. فصل رویش ریواس از بهار تا پاییز تداوم دارد. ریواس زودرس گل آذین رنگی ویژه و گل های ظریفی دارد. ریواس های فضای آزاد کمی از نظر رنگ تیرهتر هستند. هر گیاه به مدت زمانی نیاز دارد تا ر ریشه اش غذا ذخیره کرده و ساقه های طویل و تنومند را تولید کند.

 

روش های مصرف ریواس

ریواس به صورت های مختلف مصرف می شود؛ به صورت تازه خوری، سالاد، آش و سوپ. بنابراین باید طوری آن را پرورش داد تا رنگ و شکلش دلپذیرتر باشد، مردم ساقه های سفید را به خاطر اینکه تردتر و لطیف تر و فاقد مواد سمی هستند، ترجیح می دهند. برای سفید کردن ساقە ریواس میتوان به طور طبیعی ساقه ها را با کنار زدن خاک و برداشت قسمتی که زیر خاک بوده و فاقد سبزی است، اقدام کرد. در غیر این صورت با قراردادن پوشش بر روی آن از رسیدن نور به آن جلوگیری می کنیم.

همچنین ساقه ترش مزه و مفید ریواس خواصی جدا از برگ آن دارد و از آن در تهیه غذاها و آشپزی استفاده می‌شود. اگر چه می‌توان این ساقه را خام خواری کرد اما برگ‌های آن سمی هستند. و میتوانند به بده ضرر برسانند دو ترکیب به نام اگزالیک اسید و آنتراکوینون گلیکوسید در برگ‌های ریواس یافت شده که به بدن آسیب جدی می‌رسانند.

مفیدترین طریقه مصرف ریواس

بهترین روش استفاده از این گیاه ؛ مصرف آب ریواس همراه با آب هویج ،کرفس، خیار و سیب می باشد که یک سوم آب ریواس و دو سوم بقیه مواد است.

سایر روش های مصرف ریواس

از این گیاه در صنایع مرباسازی شیرینی پزی و شکلات سازی بصورت گسترده استفاده می گردد. ریواس با طعم منحصربه فرد خود در بیشتر پس غذاها ( دسرها ) و شیرینی ها استفاده می شود. تا پیش از سده ی 18کاربردی در پخت غذا نداشت. گیاه یاد شده تا یکی دو روز در یخچال قابل نگهداری است.

برای نگهداری طولانی تر ریواس پس از بریدن ساقه ها آن را منجمد می کنند. اگر ساقه های ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. به طور معمول آن را با شکر یاعسل می پزند و یا در کیک ها مورد استفاده واقع می شود. همچنین به تنهایی یا همراه یا توت فرنگی در تهیه ی ژله و مرباها به کار می رود.

چاشنی هایی که با ریواس مصرف می شوند، عبارتنداز لیمو دارچین و زنجبیل ریواس به علت خاصیت اسیدی برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آن ها به جای مانده باشد، مورداستفاده قرار می گیرد. جوشانده برگ ریواس باعث تمیزی ظروف آلمینیومی می شود.

 

رنگ کردن مو به وسیله ریواس

افرادی که موی آن ها قهوه ای کم رنگ است با استفاده از ریشه ی این گیاه می توانند به رنگ موی طلایی دست یابند. برای روشن شدن مو 50 گرم ریواس را در یک لیتر آب به مدت 30 دقیقه بجوشانید سپس صاف کنید موها را چندین بارخیس کنید. اگر با حنا مخلوط شود رنگ مو را شرابی می کند.

چه ریواسی مرغوب تر است؟

هر قدر که سفت تر بوده و ریشه های کمتری داشته باشد و موقع خرد کردن صدای شکستگی ب دهد کیفیت ریواس بهتراست. از طرفی یک ریواس باید آبدار باشد . برای این که این ویژگی ها را در هنگام خرید متوجه شوید  کافی است یک عدد از آن را شکسته و وضعیت آن را بررسی کنید.بهترین نوع ریواس محصول کشور چین است که دارای رنگ قرمز با میانه زرد است.

ارزش تغذیه ای 100 گرم ریواس

انرژی ………………………………………….34 کیلو کالری
چربی …………………………………………0/23گرم
پروتئین………………………………………..0/94 گرم
کربوهیدرات……………………………………8 گرم
کلسیم ………………………………………..312 میلی گرم
سدیم………………………………………….6 میلی گرم
پتاسیم ………………………………………..148 میلی گرم
ویتامین ث. ………………………………………8 میلی گرم

ارزش غذایی ریواس

ریواس دارای برخی عناصر نظیر پتاسیم – کلسیم است و از نظر ویتامین ها نیز تا حدودی غنی است. دمبرگ ریواس که قسمت قابل استفاده آن است دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است که برای رفع عطش و ایجاد سهولت درهضم غذا مفید است. همچنین در طب سنتی ریواس برای دفع بعضی از باکتری های مضر استفاده می شود. مصرف بیش از حد ریواس باعث کمبود کلسیم در بدن می شود.

ماسک ریواس برای برطرف کردن جوش های چرکى

پودر گل ریواس را با یک قاشق ماست مخلوط کنید و هفته اى سه بار روى پوست صورت بمالید.

ماسک ریواس

ریواس له شده را با مقدارى سرکه مخلوط نمایید و روى تمام صورت بمالید این ماسک براى از بین بردن کک و مک و جوش هاى چرکى و از بین بردن لک و جاى جوش مفید است.

لوسیون ریواس برطرف کننده جوش و لک

ریواس رنده شده را با آب لیمو مخلوط نمایید و این لوسیون را به پوست خود بمالید این لوسیون موجب از بین رفتن جوش و لک می شود.

معجون رفع رنگ پریدگی ریواس

برای رفع پریدگی رنگ صورت آب ریواس آب هویج (زردک) و آب سیب سرخ را به نسبت مساوی با هم مخلوط نمایید و این نوشیدنی را بنوشید.

ماسک ریواس جهت از بین بردن آثار و جای جوش

ریواس تازه 5 شاخه، سرکه 10 قاشق غذاخوری. ریواس را بخوبی شسته و کاملاً آن را له کنید و با مقداری سرکه مخلوط نمایید. مخلوط حاصل را روی پوست صورت بگذارید و بعد از 20 دقیقه ماسک را با پنبه پاک کرده و با آب ولرم بشویید. این ماسک برای از بین بردن کک و مک و جوش های چرکی و از بین بردن جای جوش و آثار آن بسیار مفید است.

بررسی اثر عصاره ساقه گیاه ریواس بر چربی خون در بیماران دیابتی نوع دوم مبتلا به چربی خون

مقدمه: گیاه ریواس یا ریباس در طب سنتی در بیماری های متعدد از جمله به بیماران مبتلا به دیابت و چربی خون بـالا تجـویزمی شود. ولی اثر بخشی آن تاکنون به صورت علمی گزارش نشده است. در این کارآزمایی بالینی هدف بررسی تـاثیر عصـاره ساقه گیاه ریواس در بیماران دیابتی نوع دوم مبتلا به چربی خون بالا بود.

روش بررسی: تعداد 36 بیمار دیابتی مراجعه کننـده به درمانگاه دیابت مرکز پزشکی خاص دارای میزان کلسترول LDL خون ناشتای بالای 100 و قند خون ناشتای 150 الـی 200 میلیگرم در دسیلیتر انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه 18 نفری درمان با عصاره گیاه ریـواس و دارونمـا تقسـیم شـدند. بیماران هر دو گروه قبل از ورود به مطالعه و سپس بعد از 1 ماه از نظر میزان کلسترول تام، HDL ،LDL، تریگلیسرید، قند، کراتینین،SGOT و SGPT خون در حالت ناشتا بررسی شدند. به بیماران در گروه اول بعد از ورود به مطالعه روزانه 3 عـددکپسول 400 میلیگرمی عصاره گیاه ریواس و به گروه دارونما روزی 3 عدد کپسول دارونما تجویز شد.

نتـایج: تجـویز عصـاره ساقه گیاه ریواس به بیماران دیابتی نوع دوم مبتلا به چربی خون بالا به مدت یک مـاه موجـب کـاهش معنیـدار در غلظـت کلسترول تام، LDL و گلوکز خون ناشتا در مقایسه با گروه دارونما شد. ولی در میزان غلظـت کـراتینین،SGOT و SGPT خون در حالت ناشتا تغییری حاصل نشد. در گروه دارونما هیچ تغییر معنی داری در غلظت مارکرهای بیوشیمیایی فوق حاصـل نشد.

نتیجه گیری: تجویز روزانه 1200 میلیگرم عصاره ساقه گیاه ریواس به بیماران دیابتی نوع دوم مبتلا به چربی خـون بـالاموجب کاهش غلظت چربی و گلوکز خون ناشتا شد و هیچگونه عوارضی روی فاکتورهای بیوشیمیایی خون مربوط به کلیـه وکبد نداشت. همان طور که ذکر گردید در ایران دو نوع دیگر از ریواس به نـام هـای ریـواس دنـایی R.persicum و ریواس ترکسـتانیR.turkestanicum میرویند که هر دو گونه خوراکی بوده و ریواس ترکستانی دارای طعم ترش خوشمزه ای اسـت و دارای خاصیت محافظت کبد، ضد سرطان و آنتی اکسیدانی است. در مورد ریواس دنایی هنوز تحقیقات موثری صورت نگرفته است.

طریقه استفاده ریواس در زمینه کاهش بیماری ها

1. کاهش قند و چربی خون : مخلوط جوشانده ریزوم گیاه با دارچین اثر ضد چربی داشته و همچنین قند خون را نیز کاهش می دهد.
2. درمان ضعف عمومی، بی اشتهایی و کم خونی : دراین موارد مصرف جوشانده ریزوم گیاه توصیه می شود.
3. درمان ناراحتی های گوارشی : جوشانده ریزوم ریواس برای درمان درد معده، رفع نفخ و گاز معده و درمان یبوست مزمن بهکار می آید. برای تهیه جوشانده، ریزوم گیاه را خرد کرده و 5 گرم آن را در یک لیتر آب می جوشانند. در مواردی می توان 2/5 گرم دارچین نیز قبل از جوشاندن به محلول فوق اضافه نمود.

منابع:

ماهنامه جاده ابریشم، ضمیمه شماره 57، مرداد 1382 قدیر طاهری
«زندگی و مهاجرت آریائیان»، تهران: نشر بلخ (وابسته به بنیاد نیشابور)، 1385 فریدون جنیدی
فرهنگ نام های گیاهان ایران دکتر ولی اله مظفریان
گیاهان دارویی دکتر علی زرگری
با گیاهان زیباتر شویم مهندس مهدی عماد
پراکنش گونه های گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی مهندس مهدی عماد«ریوند». فرهنگ فارسی عمید.«ریواس و خواص آن»، وبگاه تبیان«ریوند»، دانشنامهی آزاد ویکی پدیاعلی طاهری «درآمدی بر جغرافیا و تاریخ نیشابور»، نیشابور: ابرشهر، 1384 .

 

برای مشاهده اخبار روز صنعت پسته و مطالب مفید کشاورزی و پسته به کانال پسته رفسنجان بپیوندید 

برای عضویت در کانال بر روی تصویر زیر کلیک کنید: