انجیر یک گیاه و میوه خوشمزه است که در آب و هوای گرم رشد می کند. اما با کمی مراقبت بیشتر می توان آن را در مناطق معتدل نیز پرورش داد. درخت انجیر معمولی (Ficus carica) محبوب ترین گونه انجیر برای باغبانان خانگی است. زیرا گل های آن برای تولید انجیر به گرده افشانی نیاز ندارند. انواع مختلفی از درخت انجیر معمولی وجود دارد، از جمله ارقام مقاوم که می توانند در فضای باز و در آب و هوای کمی خنک تر رشد کنند. گونه های دیگر انجیر یا میوه خوراکی تولید نمی کنند و یا در صورت تولید نیاز به گرده افشانی خاصی دارند. که این امر باعث ایجاد دردسر برای باغبانان شده است. در ادامه با انواع و نحوه کاشت انجیر اشنا خواهیم شد.
بهترین ارقام نهال انجیر برای کاشت در ایران
نهال انجیر سفید (White fig)
این نوع انجیر یکی از ارقام اصلاح شده است که یکی از ارقام بسیار تجاری از انجیر استهبان می باشد. میوه آن شیرین بوده و بهترین رقم انجیر برای مصرف خشکباری و یا به صورت تازه می باشد.
این نوع انجیر در هر خاکی قابل کاشت می باشد. اما آن چه که حائز اهمیت است زمان اضافه کردن ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز به خاک است. این نوع انجیر را در تمام فصول سال می توان کاشت.
نهال انجیر استهبان (انجیر سفید)
این نهال بیشتر در مناطق معتدل و گرمسیر کشت می شود و بیشترین سطح زیر کشت این نوع انجیر در استهبان می باشد. این رقم بسیار شبیه به انجیر سفید بوده به همین دلیل به آن انجیر سفید نیز می گویند. این رقم انجیر در استهبان به صورت دیم نیز کاشته می شود. این نوع انجیر که برای کشن دیم مناسب است پیوندی بوده و ترکیبی از دو نهال می باشد.
نهال انجیر گوش فیلی (Ficus auriculata)
این نوع نهال بیشتر در مناطق گرمسیر رشد کرده و نیاز نوری بسیار زیادی دارد. میوه های این نوع انجیر به صورت خوشه ای و با تعداد زیادی به شاخه درخت چسبیده اند. میوه این رقم انجیر بسیار شیرین بوده و به بیشتر به صورت تازه مصرف می شود.
نهال انجیر سان پدرو (San Pedro figs)
این رقم انجیر در سال دوبار میوه و محصول می دهد. محصول بار اول از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و محصول بار دوم نیاز به گرده افشانی دارد. اگر گرده افشانی انجام نشود محصول ریزش پیدا می کند. میوه این رقم انجیر شیرین و قرمز بوده و بیشتر به صورت تازه مورد استفاده قرار می گیرد.
نهال انجیر ازمیر (Izmir)
منشاء این رقم انجیر از ترکیه می باشد. درختان این رقم انجیر رشد زیادی داشته و بسیار بزرگ می شوند.این نوع انجیر برای تولید میوه خوراکی به گرده افشانی نیاز ندارد اما در صورت گرده افشانی محصول بهتری تولید کرده و عملکرد بالاتری دارد. همچنین در اثر گرده افشانی محصول تولید شده دارای طعم کاملا متفاوت و اندازه درشت تری خواهد بود.
میوه ای که از این رقم تولید می شود بسیار شیرین و آبدار بوده و پوست نازکی دارد. پوست نرم آن باعث شده تا طرفدار بیشتری پیدا کند و برای خوردن نیازی به جدا کردن پوست نیست.
نهال انجیر گلابی (Ficus Carica Portogallo)
این نوع نهال مخصوص مناطق نیمه گرمسیر بوده و در برابر گرما تقریبا مقاوم است. اما سرما را هم تا حدی می تواند تحمل کند یعنی سرما یک عامل محدود کننده در کاشت این نوع رقم می باشد. میوه های این نوع رقم انجیر بسیار شبیه گلابی بوده و دارای پوست نازک و شیرینی متعادل می باشد.
دوران گلدهی این رقم در سه فصل بهار، تابستان و پاییز انجام می شود. به همین دلیل به آن انجیر سه فصل نیز گفته می شود.
خاک مناسب برای کاشت درخت انجیر
درخت انجیر برای رشد و نمو خاک های سبک و متوسط را ترجیح می دهد. اما در همه نوع خاکی نیز می توان آن را کشت کرد. همچنین خاک های قلیایی با محدوده PH بین 8-6 برای کشت انجیر مناسب می باشد. همچنین خاک باید دارای زهکشی مناسب نیز باشد.
با این حال بهترین خاک برای کاشت درخت انجیر خاک های شنی – رسی عمیق که کمی قلیایی نیز باشد است. ترکیب شن به تنهایی این خطر را ایجاد می کند که درخت مورد حمله نماتد ها قرار بگیرد.
درجه حرارت مناسب برای کاشت درخت انجیر
از لحاظ درجه حرارت و آب و هوا انجیر تطابق خوبی از خود نشان می دهد. انجیر را در تمام مناطق از جمله کوهستان ها، مناطق معتدل، گرمسیر و نیمه گرمسیر می توان کاشت. اما بهترین دما برای رشد و تولید محصول در دمای 35-25 درجه سانتی گراد می باشد. در دماهای بالاتر هم محصول می دهد اما کیفیت میوه کاهش پیدا می کند.
بهترین منطقه برای کاشت نیز مناطق گرم و خشک می باشد به شرط این که نیاز آبی گیاه تامین شود. انجیر های کاشته شده در مناطق مختلف از نظر اندازه میوه، طعم، آبدار بودن و زمان رسیدن ممکن است متفاوت باشد.
تهیه بستر مناسب برای کاشت درخت انجیر
تهیه بستر مناسب برای کاشت هر گیاه یک مرحله مهم می باشد. آماده سازی زمین شامل تسطیح، حفر گودال و ایجاد تشتک مناسب برای کاشت می باشد. سپس برای کاشت نهال های انجیر گودال هایی متناسب با اندازه نهال ها حفر شده و زمین برای استقرار گیاه آماده می شود.
آب مصرفی مناسب برای کاشت درخت انجیر
با وجود این که درخت انجیر یکی از درختان مقاوم به شوری است اما EC مناسب برای آب آبیاری باید بین 6-4 میلی موس بر سانتی متر باشد. همچنین این گیاه می تواند EC 10 دسی زیمنس را نیز تحمل کند.
در مناطقی که بارندگی وجود دارد و کشت انجیر به صورت دیم انجام می شود به ازای هر میلی متر بارندگی بین 25-10 کیلوگرم میوه تولید می شود.
میزان آبیاری هر درخت در هر نوبت به طور متوسط بین 2000-1500 لیتر است. با کاهش میزان بارندگی تعداد دفعات آبیاری و همچنین میزان آب مصرفی نیز بیشتر می شود.
روش آب در بیشتر باغات انجیر به صورت غرق آبی بوده اما با وجود هدر رفتن آب و همچنین میزان زیاد تبخیر این روش مورد تایید نیست و باید از روش های مدرن آبیاری مانند آبیاری قطره ای استفاده کرد.
فاصله مناسب درختان برای کاشت درخت انجیر
به طور متوسط فاصله ردیف های کاشت در کاشت انجیر به صورت 10 در 10 متر می باشد اما این اندازه بین 16-4 متر نیز متغیر است. به طور کلی فاصله بین کاشت درختان بر اساس قدرت رشد درخت و میزان بارندگی منطقه تعیین می کنند. هر چه منطقه ی مورد نظر از لحاظ آب و هوا خشک تر باشد فاصله بین درختان نیز بیشتر است.
آیا درختان انجیر به تغذیه و کوددهی نیاز دارند؟
بسیاری از باغداران تصور می کردند که درخت انجیر به هیچ گونه تغذیه احتیاج ندارد. از این رو از هیچ گونه کود حیوانی و شیمیایی استفاده نمی کردند. اما امروزه به طور علمی ثابت شده که تغذیه درختان انجیر نقش موثری در افزایش و درشتی محصول داشته و توصیه می شود که حتما نسبت به تغذیه باغ های انجیر خود اقدام کنید.
کود های ازته برای افزایش محصول پیشنهاد می شوند. همچنین درخت انجیر به کود های کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر هم احتیاج زیادی دارد.
کود های مورد نیاز درختان انجیر:
برای درختان جوان کود های ازت، فسفر و پتاسیم به ازای هر درخت 100گرم و برای درختان بالغ هر کدام از کود ها به میزان 150 گرم به ازای هر درخت و 50گرم عناصر میکرو به همراه کود آلی کاملا پوسیده به صورت چالکود هر سال یک بار مصرف می شود.
مشاهده تمامی محصولات فروشگاه
علاوه بر توصیه کودی که گفته شد برای درختان بالغ 30 کیلوگرم کود دامی کاملا پوسیده که بهتر است از کود گاوی استفاده کنید به همراه 144 گرم ازت نیز می توان در 3 یا 4 چالکود مصرف کرد.
کود های زیر را هم می توان به ازای هر هکتار سالانه در باغات انجیر استفاده کرد.
- 5-10 کیلوگرم کلسیم CaO
- 2-5 کیلوگرم منیزیم MgO
محلول پاشی درختان انجیر در چه زمانی انجام می شود؟
علاوه بر تغذیه و کوددهی درختان انجیر، محلول پاشی آن ها نیز حائز اهمیت است. محلول پاشی بهتر است در اواخر زمستان یا اوایل بهار انجام شود. در هر بار محلول پاشی می توان محلول های اسید بوریک و سولفات به میزان 6 در هزار استفاده کرد.
نحوه هرس و فرم دهی درخت انجیر
درخت انجیر همانند اکثر درختان به دو فرم هرس یعنی هرس باردهی و هرس فرم دهی نیاز دارد. هرس فرم دهی برای فرم دهی درخت به شکل بوته یا پاکوتاه است و هرس باردهی برای جلوگیری از چند تنه شدن و حذف پاجوش ها انجام می شود.
هرس یک سانتی متری از نوک شاخه هایی که در حال میوه دادن هستند باعث می شود تا میوه ها یکنواخت و همزمان با هم در زمان کوتاه تری برسند. برای درختان بلند و تنومند معمولا 3 یا 4 شاخه اصلی را نگه داشته و بقیه شاخه ها را قطع می کنند.
همچنین باید هر ساله شاخه هایی که فرم تاج را تغییر می دهند و همچنین شاخه های بیمار و خشک شده را نیز قطع کرد. شاخه هایی که منجر می شوند تا نور به تنه و شاخه های درخت نرسد نیز باید قطع شوند. این شاخه ها باید به گونه ای حذف شوند تا نور به تمام قسمت های درخت برسد.
بهترین زمان برای انجام هرس درخت انجیر
بهترین زمان برای هرس درخت انجیر در پاییز و زمستان که درخت در خواب زمستانه می باشد است. در این زمان برگ های درخت به طور کامل ریخته و عملیات هرس به آسانی انجام می شود.
درخت انجیر در سال چندم کاشت بار می دهد؟
درخت انجیر به طور متوسط بعد از کاشت در سال 2 یا 3 بار می دهد و در سال 7-5 سالگی به حداکثر باردهی و تولید محصول می رشد. میزان محصول برداشت شده در هر سال بسته به شرایط منطقه، رقم کاشته شده و سایر مراقبت ها ممکن است متفاوت باشد.
زمان رسیدن و برداشت میوه انجیر
میوه های انجیر به طور متوسط در مرداد تا شهریور ماه می رشند. زمان برداشت این میوه بسته به هدف برداشت و استفاده از آن متفاوت است. مثلا اگر هدف برداشت، عرضه محصول تازه به بازار باشد باید میوه ها برسند اما کمی سفت باشند تا در صورت حمل و نقل آسیب نبینند. زمان دقیق برداشت بسته به منطقه مورد نظر متفاوت بوده و در اثر تجربه به دست می آید.
آفات و بیماری های تهدید کننده درخت انجیر
- نماتد های ریشه به نام Meloidogyne که در خزانه ممکن است نهال های انجیر را آلوده کنند و این نهال های آلوده به زمین اصلی منتقل شده و کل باغ را آلوده می کنند.
- پروانه برگخوار انجیر Ocnerogvia amanda که از برگ ها تغذیه می کند و روی آن ها تخم می گذارد. برای مبارزه و از بین بردن این آفت می توان از سمپاشی دور شاخه های آلوده، استفاده از سموم به صورت پودرپاشی دور طوقه، پیچیدن مقوا و گونی دور شاخه های آلوده و در آخر کنترل شیمیایی با سموم دیفلوبنزورون استفاده کرد.
- شپشک ستاره ای انجیر Ceroplastes rusci که برای مبارزه با آن می توان شاخه های آلوده را قطع کرد و از بین برد. برای این آفت کنترل شیمیایی توصیه نمی شود.
- مگس انجیر Carpolonchea aristella که از گوشت میوه تغذیه کرده و در نهایت منجر به ریزش میوه ها می شود. برای مبارزه با این حشره نیز می توان از شخم زمستانه در زیر درخت استفاده کرد. همچنین باید میوه های آلوده را از باغ خارج کرده و در نهایت از سموم شیمیایی مانند پرمترین استفاده کرد.
- شانکر یا خشکیدگی سرشاخه انجیر که باعث ایجاد زخم بر روی ساقه و شاخه درخت انجیر می شود. برای مبارزه و کنترل این بیماری باید درختان را تقویت کرد. همچنین هرس، قطع درختان آلوده و تراشیدن محل آلودگی و پوشاندن محل با سموم پلی رام و ویستین در کنترل این بیماری موثر است.
- بیماری ترشیدگی انجیر fig souring که ناشی از یک مخمر است. باعث ترشیدگی، ایجاد بوی الکل و تغییر رنگ میوه انجیر می شود.
- لکه برگی سرکوسپورایی انجیر fig cercospora leaf spot که باعث ایجاد لکه هایی بر روی سطح برگ می شود. برای مبارزه با این بیماری کاربرد هفتگی سمومی مانند زینب می تواند موثر باشد.
روش های ازدیاد و تکثیر درخت انجیر
برای داشتن باغ یکنواخت و پر محصول با میوه های خوشمزه و شیرین می توان از طریق تکثیر درختان آن باغ را زیاد کرد. در انجیر تکثیر به دو روش جنسی و غیر جنسی انجام می شود. که در باغات برای داشتن محصول بهتر، بیشتر از تکثیر غیر جنسی استفاده می کنند.
تکثیر درخت انجیر به روش غیر جنسی
تکثیر غیر جنسی درخت انجیر به وسیله قلمه:
این روش تکثیر یکی از آسان ترین و رایج ترین روش های تکثیر و ازدیاد درخت انجیر می باشد. که در خزانه هم قابل اجراست.
- در فصل پاییز و زمستان که برگ های گیاه به طور کامل ریخته اند شاخه های 2 یا 3ساله را در حدود ارتفاع 20 سانتی متری قطع کرده و در خاک مرطوب نگهداری می کنند.
- با رسیدن فصل بهار این شاخه ها را در درون خاک کاشته به صورتی که تنها یک جوانه انتهایی از خاک بیرون بماند.
- در سال بعد قلمه ای که از همه بیشتر و بهتر رشد کرده جداکرده و در فصل اردیبهشت در محل اصلی و در باغ می کارند.
تکثیر غیر جنسی درخت انجیر به وسیله پاجوش:
پاجوش یکی دیگر از روش های تکثیر می باشد. اما استفاده از قلمه ارجعیت دارد زیرا گیاهی که از طریق قلمه ایجاد می شود نسبت به سرما مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد.
- در ابتدا پاجوش هایی که در کنار درخت اصلی ایجاد شده اند را جدا کرده و در خزانه می کارند تا به اندازه کافی ریشه تولید کند.
- سپس بهترین و قوی ترین آن ها را جدا کرده و در زمین اصلی می کارند.
تکثیر غیر جنسی درخت انجیر به وسیله خوابانیدن:
این روش تکثیر به ندرت استفاده می شود و کارایی زیادی ندارد. در این روش شاخه های سالم که به گیاه مادری متصل هستند را در خاک می خوابانند. این شاخه ها پس از مدتی ریشه زده و هر کدام به یک نهال جدا تبدیل می شوند. ولی از آن جایی که درخت انجیر دارای شاخه های غیر قابل انعطاف می باشد این روش زیاد توصیه نمی شود.
تکثیر درخت انجیر به روش جنسی
این روش تکثیر تنها برای انجیر هایی کاربرد دارد که بعد از گرده افشانی میوه هایشان بذر می دهد و در هنگام خوردن میوه بذر ها زیر دندان کاملا صدا می دهند. برای بذر گیری اصولا از میوه هایی استفاده می شود که دارای خصوصیات زیر باشند:
- در مرحله اول میوه ها کاملا رسیده و روی درختان آویزان باشند.
- شکل و مزه اصلی نوع انجیر خودش را داشته باشد.
- درخت انجیر دهنده کاملا شاداب، سالم و پر محصول باشد.
برای گرفتن بذر انجیر کاملا رسیده را با دست فشار دهید و له کنید. سپش آن ها را در غربال خیلی ریز ریخته و در زیر شیر آب بگیرید. فشار آب گوشت میوه را از غربال عبور داده و آن چه که باقی می ماند بذر انجیر است. سپس بذر ها را خشک کرده و در جای مورد نظر بکارید.
چه زمانی از تکثیر جنسی استفاده می شود؟
- زمانی که بخواهند واریته جدید تولید کنند.
- محصول تولید شده به عنوان پایه برای پیوند استفاده شود.
خواص بی نظیر و موارد استفاده از میوه انجیر
انجیر دارای خواص بی نظیر و فوق العاده ای است. این میوه خوشمزه در کاهش وزن، کاهش سطح کلسترول، جلوگیری از بیماری های قلبی و عروقی، درمان سرطان روده بزرگ، جلوگیری از سرطان سینه، کنترل دیابت، کاهش فشار خون بالا، درمان اختلالات جنسی، درمان گلودرد و سیاه سرفه موثر است.
این میوه همچنین باعث استحکام بیشتر استخوان ها می شود. به همین دلیل توصیه می شود که در وعده های خود حتما این میوه خوش طعم را قرار دهید.
- میوه انجیر را می توان به صورت تازه مصرف کرد. این میوه دارای طعمی شیرین، نرم و خوش مزه است که می توان از درخت چید و به صورت مستقیم مصرف کرد.
- همچنین این میوه را می توان خشک کرد و به صورت خشکبار استفاده نمود. انجیر خشک شده دارای قند بسیار زیادی می باشد و مصرف زیاد آن منجر به خرابی دندان ها می شود.
- از انجیر های فراوری شده می توان در تهیه کنسرو، کمپوت، مربا و در انواع مختلف شیرینی ها استفاده کرد.
