آشنایی با عوامل طبیعی در ایجاد خسارت به کشت گندم
برای شناخت خسارت عوامل طبیعی در کشت گندم باید توجه داشت که بسیاری عوامل موجب ایجاد خسارت میشود که برخی از این عوامل عبارتند از:
خسارت تگرگ در کشت گندم
تگرگ در بیشتر مناطق کاشت غلات دانه ریز یک خطر محسوب میشود. غلات قادرند براحتی خسارتی را که در مراحل اولیه رشد اتفاق می افتد بهبود بخشند اما امکان ترمیم بعد از بلند شدن ساقه ها کاهش می یابد بنابر این اگر خسارت تگرگ بعد از گلدهی اتفاق افتد احتمال کاهش رشد بسیار زیاد خواهد بود. خسارت ناشی از تگرگ معمولاً به صورت شکستن ساقه ها، لکه های سفید روی ساقه ها، غلاف، پارگی برگها یا لکه های تیره نامنظم در سطح برگ و خوشه ظاهر میشود.
ورس (خوابیدگی) (Lodging)
خوابیدگی ساقه های گندم که باعث کاهش عملکرد و نامرغوبی کیفیت دانه و شدت آلودگی بعضی بیماریها میشود، در اثر عواملی نظیر تراکم زیاد بوته در واحد سطح، زیادی میزان ازت در خاک، افزایش تعداد روزهای ابری در زمان دوره رشد رویشی، وزش بادهای شدید بخصوص بعد از آبیاری مزرعه در زمان دانه بستن که سنبله ها سنگین می‌باشند، بارش بارانهای اواخر بهار همراه با وزش بادهای سنگین، بارش تگرگ، حساس بودن رقم به خوابیدگی و عدم استحکام ساقه و ضخامت آن، ناکافی بودن مقدار پتاسیم نسبت به ازت، آسیب حشرات و ضیعف شدن ریشه ها و ساقه ها در اثر بیماریها، خسارات ناشی از علف کشها یا ضعیف بودن ژنتیکی بافت گیاه حادث میشود.
بطور کلی سه نوع ورس وجود دارد:
- خم شدن ساقه ها از پائین گیاه
- شکستن ساقه در هر نقطه ای از آن
- ورس ریشه
درجه ورس ساقه یعنی زاویه ای که ساقه ها از حالت قائم منحرف می‌شوند و می‌تواند از کمی کج شدن تا خوابیدن روی زمین باشد. ورس شدید، خسارت جبران ناپذیری به عملکرد دانه وارد نموده و باعث پوسیدگی ساقه ها و ظهور بیماریهای قارچی میشود که در این صورت پوکی شدید دانه و عدم برداشت را به دنبال خواهد داشت و بعضی از عواملی که باعث ورس می‌شوند قابل کنترل می‌باشند که باید پیش گیری شوند مانند کشت ارقام مقاوم به ورس با ارتفاع و تراکم مناسب، مصرف کود ازته به میزان مطلوب و مورد نیاز رقم کشت شده، رعایت تاریخ کاشت مناسب، استفاده از کودهای پتاسه که باعث افزایش استحکام ساقه می‌شوند، عدم آبیاری مزرعه در زمان وزش بادهای سنگین بخصوص در آخرین مراحل داشت.
باد زدگی گندم
باد اثر زیادی بر جریان co2 دارد زیرا در هوا تلاطم ایجاد می‌کند و سرعت فتوسنتز با عرضه co2 افزایش یافته و با تلاطم هوا مساعد می‌گردد.باد علاوه بر تأثیر روی قابلیت دسترسی co2 بر رشد گیاه از تعرق، از طریق اثرات مکانیکی و حرکت برگ که باعث موج دار شدن نور روی برگهای پائینی میشود، نیز بر فتوسنتز اثر می‌گذارد. باد همراه با درجه حرارت بالا می‌توان اتلاف آب از طریق تعرق را به طور محسوسی افزایش دهد.
وزش بادهای گرم و خشک در زمان دانه بندی (حالت شیری و خمیری)، موجب تبخیر شدید آب و افزایش تعریق گیاه بیش از مقدار آب جذب شده میشود، این حالت که به باد زدگی موسوم است موجب چروکیدگی دانه و لاغری آن شده و باعث مرگ گیاه زودتر از موقع می‌گردد. ارقام مقاوم به خشکی که دارای برگهای ایستاده با سطح کم بوده یا دارای پیچیدگی برگ می‌باشند، تا حد زیادی در مقابل این عارضه مقاومت می‌کنند. رعایت تاریخ کاشت مناسب و آبیاری به موقع در این مرحله تا حد زیادی از صدمات وارده جلوگیری می‌نماید.
ریزش دانه گندم
در برخی از ارقام گندم به علت اینکه اتصال گلوم و گلومل به سنبله محکم نیست یا زاویه بین گلوم و گلومل زیادتر از حد معمول است، دانه ها در اثر وزش باد بیرون می‌ریزند. چاقی زیاد دانه و تراکم زیاد سنبله باعث ریزش دانه میشود. از کشت ارقام حساس به ریزش بخصوص در مناطق بادخیز باید خودداری نمود. جهت جلوگیری از خسارت در اولین فرصت پس از رسیدن فیزیولوژیک دانه نسبت به برداشت ارقام حساس و نیمه حساب به ریزش اقدام گردد. گندمهای مقاوم به ریزش هرچه بیشتر برسند به وزن دانه آنها اضافه میشود به علاوه ارزش نانوایی گندم در چند روز آخر زمان رسیدن بهتر خواهد شد.
وزش بادهای سنگین می‌تواند خسارت جبران ناپذیری در ارقام حساس به ریزش بخصوص پس از رسیدن دانه وارد نماید.
