چه مراحلی را باید برای ایجاد باغ میوه طی کنیم؟
زمان خزانه کاری نهال های مورد نظردر طرح و ایجاد باغ میوه ، فرصت مناسبی برای بررسی زمین از لحاظ آماده سازی و تهیه، نقشه مناسب می باشد. پس برای داشتن یک باغ خوب و اقتصادی، باید اجرای عملیات را طبق اصول خاص بررسی و دنبال کنیم.
عوامل مؤثر درطرح و ایجاد باغ میوه
که در این حالت خواص گیاه شناسی و رابطه طول عمر و زمان بازدهی موردنظر است.
| نام درخت | عمر درخت بر حسب سال | سال شروع باردهی |
| سیب | 120 – 40 | 5 – 4 |
| گلابی | 150 – 30 | 4 – 3 |
خصوصیات اکولوژی منطقه موثر در ایجاد باغ میوه
هر درخت با توجه به موقعیت طبیعی خود و ارتفاع از سطح دریا نیز، سایر عوامل اقلیمی خاص خود را دارد.از مهمترین آنها می توان به سرما و یخبندان، بادهای شدید در منطقه، تأثیر نور خورشید، خطر تگرگ، میزان رطوبت و دمای متوسط سالیانه اشاره کرد.
عوامل اقتصادی موثر در ایجاد باغ میوه
ارزش اقتصادی زمین به چند عامل بستگی دارد:
1-کیفیت فیزیکی و بیولوژیکی.
2-فاصله آن تا محل مصرف و جاده.
3- رقابت سایر بخشهای کشاورزی
عوامل مؤثر در اقتصاد کشاورزی و ایجاد باغ میوه
– سرمایه (ثابت و جاری)
– نیروی انسانی
– حمل و نقل که عوامل مؤثر در تغییر هزینه حمل و نقل شامل
– چگونگی راه و ساخت جاده و وسیله حمل و نقل
– میزان فساد پذیری محصول
– ارزش نسبی محصول
– بازاریابی (قراردادهای فروش با سایر مؤسسات و بازار فروش)
مناسب ترین خاک برای درخت کاری
مناسب ترین خاک درختکاری، رسی شنی است که باید مقدار کافی هوموس داشته باشد و دارای خاک زیرین نسبتا عمیق و قابل نفوذ به آب و هوا بوده و حدود %40_%30 رس داشته باشد و خاک سطح الأرض و شیمیایی مستعد و غنی بوده و با خاک زیرین یکدست باشد.
خصوصیات خاک منطقه برای ایجاد باغ میوه
لایه های تشکیل دهنده خاک؛
الف. خاک رویی ( سطح الارض)
به دلیل فعالیت میکروارگانیسم های خاک، بخش قابل بهره برداری زمین به شمار می آید و حاوی مواد غذایی مورد نیاز گیاهان است و عملیات کشاورزی در این قسمت انجام میگیرد.
ب. خاک زیرین (تحت الارض)
برای احداث درختکاری باید توجه خاصی را به آن معطوف داشت، چرا که درختان به دلیل داشتن ریشه عمیق پس از برخورد یک لایه غیر قابل نفوذ، شادابی خود را از دست داده یا خشک می شوند پس باید سعی داشت خاکهای اتوکتون را نسبت به خاک های هتروکتون برای احداث باغ ارجعیت داد.
خصوصیات زمین مناسب برای درخت کاری
الف. پستی و بلندی زمین
محل انتخابی باغ باید صاف و هموار با جلگه بدون تپه و ماهور بوده و یا اینکه در دامنه کوه و با شیب ملایم قرار گرفته باشد.باغ های داخل دره یا وسط در سراشیبی به دلیل عدم جریان هوا، به بیماری های قارچی مبتلا و با سرمای دیررس بهاری مواجه می گردند.
ب. آب زیرزمینی
باید محل احداث باغ طوری باشد که سطح آب زیرزمینی زیاد بالا نباشد، زیرا از یک طرف سبب جلوگیری از گسترش و نفوذ ریشه درختان در زمین می شود و از طرف دیگر به دلیل رطوبت فوق العاده ذرات خاک مانع از رسیدن اکسیژن به ریشه درخت می شود.
پ. سازگاری درختان میوه با خاک
با توجه به خواص بتانیکی هر درخت، خواستار خاکی با ترکیبات منحصر بفرد است. درخت سیب برای تولید هر چه بهتر و اقتصادی محصول سیب، زمین رسی عمیق و زهکشی شده را می طلبد.
علاوه بر موارد فوق تذکر دو نکته ضروری است:
1- انتخاب نوع درخت
انتخاب نوع درخت، تابع آب و هوای خاصی است و درخت سیب تابع رشد در مناطق معتدله و سردسیری است. نیز در انتخاب نوع درخت سیب باید شرایط اقتصادی، عرف محلی و بازاریابی را در نظر گرفت.
٢- موقع کاشت درختان میوه
کاشت هر درخت در هر منطقه ای تابع شرایط مخصوصی است چرا که باید در انتخاب زمان کاشت، دمای محیط، رطوبت و برطرف شدن سرما و دقت ویژه ای را مدنظر قرار داد.
اقدامات لازم جهت احداث باغ میوه
1- آماده سازی زمین باغ
در صورت عاری بودن زمین از پوشش گیاهی و عدم حاصل خیزی باید آن را با کشت یونجه یا اسپرس تقویت کرد.
در صورت پوشش دار بودن زمین باید آن را قابل کشت کرد و در صورت وجود نباتات خشبی باید آن ها را از زمین خارج کرد.
اگر زمین سفت باشد باید برای نفوذپذیری آن از سلولز یا زیر شکن بهره برد.
٢- تهیه نقشه زمین
برای تهیه نقشه زمین اعمال زیر را انجام می دهند
الف – با مراجعه به زمین باید آن را به صورت ظاهری شناسایی کرد.
ب- علامت گذاری گوشه های زمین و اطراف زمین.
ج- در صورت وجود عوارض در محل، موقعیت آن را نسبت به اضلاع
مجاور آن یادداشت می نمایند.
د- ایستادن در محلی با ارتفاع متوسط زمین، اقدام به رسم شکل تقریبی آن
می نمایند.
ه – پس از رسم تقریبی زمین از یک گوشه معین، اقدام به اندازه گیری
اضلاع نموده و این عمل را تا رسیدن به نقطه اولیه ادامه می دهند. و برای رسم نقشه زمین روی کاغذ اندازه گیری دو یا سه قطر زمین الزامی است.
ز- شمال را روی نقشه باید تعیین کرد.
۳- تسطیح و تراس بندی
تسطیح و تراس بندی زمین درخت کاری باید به روش کارشناسی انجام گیرد. در زمینهایی که شیب ملایم دارند و ناهمواری و ناصافی جزیی در زمین دیده می شود، استفاده از انواع ماله های کشتی که به وسیله تراکتور کشیده می شوند و موتوردار (مثل گریدر) مشکل را حل می نماید. اما در بعدی وسیع در صورت ناهماهنگی در جهت شیب با وجود گودال های عمیق چنین عمل می نمایند.
1- برداشتن خاک سطح الأرض و جمع آوری در یک نقطه پایه ارتفاعی و صاف زمین.
۲- برداشتن بلندی ها و پر کردن گودال ها
۳ – صاف و هموار کردن زمین بطور کلی
۴- پخش خاک سطح الارض در سطح مزرعه.
انجام تسطیح بعد از درختکاری
این عمل از یک طرف برخی از درختان را که در نقطه بالاتر هستند با کمبود خاک رویی مواجه کرده و از طرف دیگر ارتفاع خاک زراعتی ممکن است در نقاط پایین تر، حتی درختان کاشته شده را در زیر خود دفن کند..
۴- قطعه بندی
زمین را با توجه به طول جدول ها و جویبارها و فواصل بین بادشکن ها و درختان باید به قطعات مربع یا مستطیل شکل تقسیم کرد که سطح آن ها مناسب با وضع درختان در مقابل وزش باد باشد.
۵- خیابان کشی
برای نیل به اهداف مورد نظر اقتصادی و آسان شدن عملیات کاشت درختان بادشکن و حمل و نقل محصول در صورت مناسب بودن زمین برای خیابان کشی و به صرفه بودن آن، اقدام لازم را انجام می دهیم.
6- کود دادن قبل از کاشت
در مورد دادن کودهای فسفره، پتاسه، و کود آلی به زمین سه روش وجود دارد.
الف- کوددادن به تمام مزرعه.
ب – کود دادن نواری مزرعه.
ج – کود دادن محل غرس نهال.
۷- حفر چاه و کانال کشی و تعیین نوع آبیاری
حفر چاه در جاهایی که بصورت ثقلی آبیاری می شوند در بلندترین نقطه زمین از لحاظ جریان آب در کانال ها درست به نظر می رسد. برای صرفه جویی در اختصاص زمین به جوی و کانال آبیاری باید آن ها را در کنار خیابان ها احداث نمود.
اصل مهم در تعیین نوع آبیاری باغ های میوه، رسیدن درست رطوبت به ریشه درخت است.
برای آبیاری باغ، باید آن را با آبی آبیاری کرد که از کیفیت مناسبی برخوردار باشد که مسائل مرتبط با آن به چهار دسته تقسیم می شود
الف – مسائل شوری خاک، که قابلیت دسترسی به آب را برای گیاه تحت اثر
قرار می دهد.
ب- مسائل نفوذپذیری خاک که بر سرعت نفوذ و حرکت آب در خاک
اثر می گذارد.
ج- سمیت بعضی یون ها که عنصر مهاجم، جذب گیاه شده و در غلظت های بالا
و سمی تجمع می یابد ( معمولا در برگها ).
د- مسائل متفرقه.
۸- حصار کشی
برای حصارکشی اطراف باغ می توان از سیم خاردار، دیوار آجری و یا از کشت چندردیف درختان غیر مثمر بهره برد. که خود نیز می تواند به عنوان بادشکن تلقی گردند.
تاثیر بادشکن ها در طراحی و ایجاد باغ میوه
با کمی تأمل در می یابیم با صرف هزینه های زیادی که برای احداث باغ در نظر گرفته ایم باید شرایط خاصی و امنی را برای محافظت از آن ها پیدا کنیم.اصولا بادشکن به دیوار سبزی از کاشت چند ردیفه درختان با درختچه ها و بوته ها است که برای محافظت از باغ به کار می روند، اطلاق می شود. و به طبع دارای فواید و معایبی نیز می باشد.
محاسن بادشکن برای باغ میوه
– محافظت از خطر طوفان و کمک به رسیدن بذر نباتات و میوه درختان.
– تقلیل تبخیر آب و رطوبت اراضی و نیز تغییرات دمای هوا۔
– تنظیم طرزتقسیم و جذب پوشش برفی و کمک به بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی
– جلوگیری از فرسایش خاک و بالابردن سطح تولید اراضی.
– ممانعت از حرکت شن های روان به طرف باغ.
معایب بادشکن باغ میوه
– اشغال مقداری از زمین اراضی و جذب مواد غذایی آن.
– باقی ماندن برف در کنار بادشکن و دیر ذوب شدن آن و به تأخیر انداختن
عملیات زراعی در فصل بهار
– ایجاد محل مناسب برای اجتماع برخی از حشرات، آفات زیان آور و عوامل
بیماری زا
– تجمع شن های روان در پشت بادشکن.
بادشکن ها قادرند تا ۲۵ برابر ارتفاع خود عمل نمایند. برای استفاده بهینه از بادشکن ها این مسأله را باید مد نظر قرار داد که انتخاب درختان بادشکن برحسب نوع آب و هوا متفاوت است.
الف. درختان بادشکن مناطق سردسیری
تبریزی ، بید ، افرا ، چنار ، اقاقیا.
ب. درختان بادشکن مناطق معتدله
سرو ، کاج ، بلوط ،نوعی زالزالک ، توس ، ممرز و توت.
کاشت نهال های درخت باغ میوه
پس از مساعد شدن هوا در فصل بهار و انتخاب نهال های خوب و مطلوب، اقدام به غرس آن ها خواهیم کرد که در این بحث تمام شیوه های مناسب از نظر انتخاب نوع نهال غرس نهال، شکل کاشت و جهت کاشت نهال ها و سایر عوامل مربوطه به طور کامل مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
طرح ریزی و تهیه نقشه درختکاری
برای تهیه نقشه درختکاری اقدامات زیر ضروریست:
1- تعیین سمت شمال در کاغذ نقشه برداری با علامت پیکان.
2-ترسیم نقشه زمین با مقیاس مناسب.
3-قطعه بندی با اشکال هندسی با توجه به عوارض زمین و نوع خاک با ابعاد معین.
۴- تعیین مسیر خیابان ها با طول و عرض معین در نقشه، حتی الامکان سعی گردد خیابان های اصلی و فرعی قطعه بندی شده و از هم جدا گردند.
۵- تعیین محل چاه در نقشه به وسیله دایره کوچک هاشور خورده و مشخص کردن مسیر کانال با ابعاد معین و مسیر حرکت آب در کانال به وسیله پیکان.
۶- تعیین روش کاشت هر قطعه و مشخص نمودن فاصله خطوط و ردیف ها.
۷- حصار زمین باید مشخص و محل کشت بادشکن تعیین گردد.
مقیاس نقشه – مساحت کل زمین، مساحت و روش کاشت قطعه ها، فاصله کشت درختان و ردیفها، تعیین نوع میوه هر قطعه، طول و عرض خیابان ها و تعیین نوع آبیاری.
برای مشخص کردن فاصله بین ردیف ها و فاصله کشت نهال ها از هم ضروری به نظر می رسد که قبلا نسبت به گونیا کردن زمین اقدام لازم را به عمل آورد. که برای تعیین محل کشت درختان از وسیله ای بنام ترانسور استفاده می نمایند.
عوامل مؤثر در تعیین فاصله بین درختان باغ میوه
رشد و نمو درخت
برای رسیدن نور خورشید و هوا و استفاده از خاک، باید فاصله مناسب را برای آنها در نظر گرفت
شدت و ضعف نور خورشید
در مناطق ابری به دلیل کم آفتابی بودن محل، فاصله را بیشتر در نظر می گیرند.
نوع خاک
هر قدر زمین حاصل خیزتر باشد و عمق زیادی داشته باشد، فاصله بین درختان را بیشتر در نظر میگیرند.
ارزش اقتصادی
در نواحی که قیمت زمین بالا است باید در حد توان از زمین بیشترین استفاده را نمود و فاصله را کمتر در نظر گرفت.
نوع پایه
نوع پایه و پیوندی که روی آن زده می شود در پاکوتاه کردن و یا پا بلند بودن آن مؤثر خواهد شد. اگر پاکوتاه باشد، فاصله را کمتر و در صورت پا بلند بودن، فاصله را بیشتر در نظر می گیرند.
مثلا زردآلو روی،زردآلوی نرک، درخت تنومندی خواهد شد و زردآلو روی بادام تلخ به صورت پاکوتاه است.
نوع هرس
| نام درخت | فاصله به متر |
| سیب | 7 – 5 |
| گلابی | 7 – 5 |
از عوامل مهم در فاصله درختان به شمار می آید. اگر هرس به فرم پا بلند باشد، فاصله به طبع بیشتر خواهد بود.رعایت فواصل ذکر شده علاوه بر آسان بودن عملیات داشت، مرغوبیت بالای میوه را نیز در پی خواهد داشت.
روشهای کشت درختان میوه
انواع روشهای کشت درختان به شرح زیر است:
الف – روش مربع و محاسبه تعداد نهال لازم
برای اجرای این روش، ضروری است که ابتدا زمین را گونیا کرده و سپس با اندازه های مناسب که همه اضلاع در آن مساوی هستند چهارگوش هایی به نام مربع به وجود آورد. نهال های مورد نظر را در محل برخورد اضلاع می کارند. بدیهی است که فاصله خطوط کشت و اندازه درخت های روی ردیف با هم مساویند.برای ارائه تعداد نهال لازم از فرمول مربوطه استفاده می کنیم:
N =تعداد نهال N=s/a**2
S =مساحت قطعه
a = فاصله درختان روی ردیف ها
برای اجرای هر چه بهتر روش کاشت مربع، باید از حاشیه مزرعه به اندازه a/2وارد زمین شد.
ب – روش کاشت مستطیلی درختان و محاسبه تعداد نهال لازم
در این روش فاصله خطوط کشت بیشتر از فاصله روی ردیف کشت است که عرض مستطیل فاصله ردیف درختان و طول مستطیل فاصله درختان را روی ردیف کشت نشان میدهند، در این روش استفاده از ماشین آلات و مکانیزاسیون آسانتر است.
ج- طریقه کشت به روش لوزی و محاسبه تعداد نهال در واحد سطح
مانند روش مربع است با این تفاوت که، اگر ما رنوس مربع را به هم وصل کنیم نقاطی به دست می آید که محل غرس نهال در روش لوزی است، رعایت فاصله گذاری از حاشیه به اندازه a/2 و برای اجرای عمل ضروریست.
د- طرح شش گوش
در این طرح هر هفت درخت، یک گروه را تشکیل می دهند که در روی سه ردیف قرار گرفته اند، درختان در شش گوشه، یک شش گوش و مرکز آن واقع شده اند و فاصله درختان از یکدیگر در هر جهت، مساوی و برابر شعاع دایره محیطی بر شش گوش میباشد.
این طرح را طرح مثلثی نیز می گویند چون روی دو ردیف متوالی، سه درخت در سه گوشه یک مثلث متساوی الاضلاع قرار گرفته اند، ترسیم و محاسبه آن مثل طرح لوزی است.
تهیه چاله جهت کاشت درخت میوه
پس از آنکه محل کاشت درخت در زمین بررسی شد و محل غرس نهال به وسیله میخ چوبی مشخص شد، اقدام به کندن گودال جهت کاشت درخت می نمایند. عمق گودال نسبت به درخت و پیوندکی که روی آن زده می شود متفاوت است.
| درخت | عمق مناسب گودال(cm) |
| سیب روی سیب | 85 |
| سیب روی سیب جنگلی | 70 – 60 |
| گلابی روی به | 70 – 60 |
در موقع کندن گودال، باید دقت کرد که خاک رویی و خاک زیرین مخلوط نشوند.
هر چه زمین فقیرتر باشد، گودال باید عمیق تر و پهن تر باشد. بهترین موقع کندن گودال، نیمه دوم شهریورماه تا آبان ماه است، زیرا خاک مدت زیادتری در معرض آفتاب بوده و میکروارگانیسم های خاک بیشتر تقویت می شوند.
شرایط مناسب و عمومی گودال برای درختکاری
گودال طوری باشد که ریشه، آزادانه در خاک قرار گیرد و با جدار آن تماس پیدا نکند در خاک های سنگین، گودال بزرگتر و در خاک های سبک، گودال را کوچکتر در نظر می گیرند. عمق مناسب گودال 80_ 70 cm است.
تهیه بستر نهال از گودال
برای این کار پس از سرندزدن خاک زیرین و مخلوط کردن آن با کود دامی و کود شیمیایی دیر جذب، سعی می نمایند که طوقه درخت هم سطح خاک جانبی درخت گردد.
روشهای کندن گودال برای درختکاری
– کندن گودال در محوطه ای که در خت کشت میشود. ( محل غرس نهال ) در این روش از نیروی کارگر با مته چاله کن استفاده می شود.
– کندن گودال مانند نهرهای روباز در ازای خطوط کاشت، که در این طریقه از بیل مکانیکی استفاده می شود.
– طریق بین برداری : فاصله دو درخت را بوسیله کارگر با بیل مکانیکی بر می دارند و این کار در روی خطوط کشت، به صورت یک در میان انجام می گیرد.
– استفاده از مواد منفجره: استفاده از دینامیت TNT از پیشرفته ترین روش به شمار می آید اما در زمین های مرطوب و چسبناک رسی، مطلوب نیست.
عملیات انتقال نهال از خزانه تا محل اصلی ( غرس نهال )
عملیات انتقال شامل مراحل زیر است:
الف – انتخاب نهال برای کشت
برای کاشتن درخت در محل اصلی ابتدا باید نهال مناسب را تهیه نمود.
منبع:
کشت و پرورش درخت سیب، سیری در باغداری نوین (مهندس حسن طاها نژاد)
مطالب بسیار خوب و مفید بود و تمامی جوانب رو در نظر گرفتید سپاسگزارم از سایت خوبتان
درود
ممنون از شما