در دنیای کشاورزی امروز، یافتن بهترین روش آبیاری درختان میوه بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. در این مقاله، ما به بررسی عمیق این موضوع پرداخته‌ایم تا به شما کمک کنیم تا با استفاده از دانش و تجربیات کنونی، به بهترین نتایج برسید.
در این مقاله، اهمیت آبیاری درختان میوه و نقش آن در رشد و تولید محصولات باکیفیت موردبررسی قرارگرفته است. ما به شما روشهای مختلف آبیاری درختان، هم سنتی و هم نوین را معرفی میکنیم.
علاوه بر این، ما به بررسی خلاقیت‌های جدید درزمینهٔ آبیاری درختان می‌پردازیم که می‌تواند به شما کمک کند تا با بهره‌گیری از ایده‌های نو، به بهترین روش آبیاری درختان میوه دست یابید.
همچنین، در این مقاله یک جدول کامل و جامع ارائه داده‌ایم که میزان نیاز آبی مختلف درختان میوه را بر اساس داده‌های علمی جدید نشان می‌دهد.
ما امیدواریم که این مقاله به شما کمک کند تا با دیدی جدید و علمی به موضوع آبیاری درختان میوه نگاه کنید و درنهایت به بهترین روش‌ها برای این مهم دست یابید.
اهمیت آبیاری درختان میوه
در صورت عدم تأمین آب توسط بارندگی‌های طبیعی منطقه باید در مواقع ضروری اقدام به بهترین روش آبیاری درختان میوه نمود.
کمبود آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک یکی از دلایل مهم کاهش محصول درختان میوه می‌باشد.
از آن جهت که درختان میوه ریشه‌های سطحی دارند، میزان آبیاری باید با دور کمتر انجام شود تا ریشه توان استفاده از حداکثر آب را داشته باشد.
میزان آبیاری درختان میوه
فواصل آبیاری باید منطبق با منحنی رشد درختان میوه باشد. با توجه به قاعده کلی، در مناطقی که میزان بارندگی سالانه بیش از ۷۰۰ میلی متر و پراکنش آن در عرض سال یکنواخت باشد آبیاری انجام نمی‌شود.
اگر بارندگی بین ۷۰۰ – ۵۰۰ میلیمتر بود، آبیاری درختان در تابستان به یک الى سه نوبت نیاز دارد و در مناطق با بارندگی کمتر از ۵۰۰ میلی متر در سال، به آبیاری بیشتری نیاز می‌باشد.
برخی از درختان میوه مانند انگور، انجیر، بادام، پسته و زیتون مقاوم به کم آبی هستند و به رطوبت کمتری احتیاج دارند.
البته در صورت نیاز به آب در جهت افزایش محصول، این درختان نیز باید آبیاری شوند. با شیوه‌های گوناگون می‌توان نسبت به بهترین روش آبیاری درختان میوه اقدام کرد که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌شود.
بهترین روش آبیاری درختان میوه
در این بخش قصد داریم تا به شما دیدگاه جامعی در مورد روشهای مختلف آبیاری ارائه دهیم. در این قسمت، به بررسی دو دسته کلی از روشهای آبیاری پرداخته‌ایم: روشهای سنتی و روشهای نوین.
ما در نظر داریم که به هر یک از این دسته‌ها به‌طور جداگانه و با دقت بیشتری پرداخته و نکات کلیدی هر یک را برای شما مفصل بیان کنیم.
هدف ما این است که شمارا دریافتن بهترین روش آبیاری درختان میوه یاری دهیم، به‌طوری‌که بتوانید با استفاده از اطلاعات ارائه شده، به بهره‌وری بیشتری در باغ‌های خود دست یابید. امیدواریم که با مطالعه این بخش، گام مهمی به سمت کشاورزی پایدار و موفق بردارید.
روشهای سنتی آبیاری درختان
بهترین روش آبیاری درختان میوه از دیرباز تاکنون موردتوجه کشاورزان و باغداران قرارگرفته است. در این زمینه، روشهای سنتی آبیاری همچنان جایگاه ویژه‌ای دارند.
یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین روشهای سنتی، آبیاری غرقابی است که به چند شکل مختلف انجام می‌شود.
در این مقاله، ما به بررسی دقیق سه روش متداول و مؤثر این نوع آبیاری، یعنی آبیاری نشتی، آبیاری کرتی و آبیاری تشتک دور درخت میوه خواهیم پرداخت.
با ما همراه باشید تا به شما نشان دهیم چگونه می‌توان با بهره‌گیری از این روشهای سنتی، به بهترین روش آبیاری درختان میوه دست یافت.
روش صحیح آبیاری غرقابی درختان میوه
در این روش تمامی سطح باغ بدون ایجاد مرز بندی به روشهای مختلف آبیاری می‌شود که در نتیجه، آب زیادی از دست می‌رود و به علت تبخیر رطوبت، نمک بالا آمده و تجمع نمک برای گیاه و خاک مضر است.
در اینجا به سه روش آبیاری غرقابی خواهیم پرداخت.
روش آبیاری نشتی(شیاری)
این روش برای آبیاری اراضی مسطح بهترین روش آبیاری درختان میوه است. برای اجرای آن در طول ردیف‌های کاشت، نهرهای کوچکی ایجاد کرده و آب از جوی اصلی به جوی‌های مذکور هدایت کرده و باید سرعت حرکت آب کم باشد.
بعد از ایجاد جوی‌ها، باید به شعاع کمی اطراف درختان را خاک‌ریزی کرد تا آب در حین عبور از مسیر درختان مستقیما با تنه درختان برخورد نداشته باشد.
محاسن آن در این است که اکسیژن به راحتی از هوا به ریشه‌ها می‌رسد و تنه درخت از بروز بیماری‌های قارچی در امان است.
در سال دوم جوی‌هایی در دو طرف درختان به فاصله ۳۰ سانتی‌متر از درخت ایجاد می‌کنند تا آب به طور نشتی به ریشه درختان برسد.
در یکی دو سال بعد نیز این فاصله اندکی اضافه شده و سپس ثابت خواهد ماند. دلیل اضافه شدن فاصله به خاطر گسترش ریشه در داخل زمین است.
همان‌طور که کمبود آب باعث خسارت به درخت خواهد شد، زیادی آن نیز موجب می‌شود که زمین دیرتر رطوبت خود را از دست بدهد.
درنتیجه در بعضی از مناطق تولید باتلاق نموده و ریشه که در آب راکد زمین احاطه شده، خفه گردیده و درخت از بین می‌رود.
اما در اراضی شنی و سبک این صدمه خیلی کمتر است، زیرا آب به اعماق زمین رفته و ریشه مدت زمان زیادی در خاک با رطوبت بالا، نیست و از خفگی در امان می‌ماند.
روش آبیاری کرتی درختان
در این روش، مرزبندی در اطراف چند درخت ایجاد می‌شود. سپس کرت‌های مناسبی بر حسب جنس و شیب زمین ایجاد می‌کنند و آب توسط جویبارها به کرت‌ها هدایت می‌شود.
لازم به ذکر است که این روش آبیاری چندان معمول نیست و به ندرت استفاده می‌گردد.
تشتک دور درخت میوه
آبیاری تشتکی به عنوان بهترین روش آبیاری درختان میوه در میان روشهای غرقابی شناخته شده است.
این روش که نیازی به خرید تجهیزات گران‌قیمت ندارد، امکان صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف آب را فراهم می‌آورد.
در این روش، با جلوگیری از تماس مستقیم آب با بخش‌های حساس درخت مانند تنه و طوقه، احتمال ایجاد بیماری‌های خاصی کاهش می‌یابد.
با اجرای این روش، نه تنها می‌توان از بروز بیماری‌هایی مانند گموز و شانکر جلوگیری کرد، بلکه با کاهش سطح تبخیر، می‌توان به مدیریت بهتر منابع آبی پرداخت.
این ویژگی‌ها باعث شده که این روش به عنوان یکی از بهترین روش آبیاری درختان میوه مطرح شود.
اجرای سیستم آبیاری تشتک
ابتدا، در فاصله‌ای مابین ۳۰ تا ۷۰ سانتی‌متری از تنه درخت (بستگی به سن درخت دارد) یک حلقه ایجاد می‌شود تا از اینکه آب مستقیماً به تنه درخت برخورد کند جلوگیری شود.
در ناحیه داخلی این حلقه، فرآیند خاک‌برداری و خاک‌دهی به صورت متناوب انجام می‌شود، به این ترتیب که دو سال یک بار خاک برداشته می‌شود و در سال بعد خاک‌دهی صورت می‌گیرد.
برای اطمینان از نرمی خاک در کل ناحیه سایه‌انداز درخت، اقداماتی انجام می‌شود و در انتهای این ناحیه، یک پشته‌ای برای جلوگیری از خروج آب خارج از محدوده مورد نظر ایجاد می‌گردد.
همچنین، مسیر عبور آب به گونه‌ای طراحی می‌شود که به شکل یک شیار حلقوی عریض در نیمی از ناحیه سایه‌انداز قرار گیرد.
روشهای نوین آبیاری درختان
در دنیای کشاورزی مدرن امروز، مشکل کم‌آبی باعث شده است که کشاورزان به دنبال راه‌حل‌هایی باشند تا بتوانند آبیاری درختان میوه را با کمترین میزان آب انجام دهند.
این تلاش در جهت یافتن بهترین روش آبیاری درختان میوه است که با به همراه داشتن کمترین هدر رفت آب ممکن باشد.
یکی از راه‌حل‌های مؤثر در این زمینه، استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری است که می‌تواند به کاهش چشمگیر هدر رفت آب کمک کند.
ازجمله این روش‌ها، می‌توان به آبیاری تحت‌فشار اشاره کرد که شامل تکنیک‌های متنوعی مانند آبیاری قطره‌ای، آبیاری بارانی و آبیاری زیرزمینی می‌شود.
در این بخش از مقاله، به بررسی این روشهای نوین پرداخته‌ایم که به کشاورزان کمک می‌کند تا آبیاری درخت با کمترین آب را به‌صورت کارآمد انجام دهند و برداشت‌های باکیفیت و بازده بالا داشته باشند.
روش آبیاری بارانی
این روش به صورت باران مصنوعی می‌باشد و بیشتر در زراعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش برای باغبانی مناسب نیست و فقط در چند مورد توصیه می‌شود که به عنوان نمونه به برخی از آن‌ها اشاره میکنیم:
- زمینی که شیب تند دارد و نفوذپذیری خاک بالاست.
- وقتی کشت به صورت خطی انجام شده و فاصله ردیف‌ها از یکدیگر کم است.
- اگر گیاه تحت کشت در زمین زراعی، دارای ریشه‌های سطحی باشد.
- در خاک‌های کم عمق و باثبات ساختمانی کم، مخصوصا اگر خاک تحت الارض به سطح زمین نزدیک باشد.
مواردی نیز وجود دارد که کاربرد این روش را محدود می‌کند. مثلا اگر آب خنک و گل‌آلوده باشد و یا حاوی املاح کلردار بوده و گیاه نسبت به آن حساس باشد. همچنین در مناطق بادخیز، بازدهی این روش اندک است.
روش آبیاری قطره ای درختان
این روش در باغبانی بیشتر استفاده می‌شود و از بهترین روش آبیاری درختان میوه به شمار می‌رود.
در این روش در پای درخت لوله‌ای وجود دارد که در هر ساعت، حدود ۷ – ۳ لیتر آب را در پای درخت میچکاند.
هدف از کاربرد این شیوه، مرطوب کردن نصف خاکی است که در اطراف ریشه گیاهان بالغ و یا گیاهان سایه انداز قرار دارد.
آب در مدت زمانی طولانی و به آهستگی فقط به ناحیه ریشه که عمل رشد از آنجا آغاز می‌شود، داده می‌شود.
مقدار خاکی که مرطوب می‌شود، بسته به بافت خاک و زمان آبیاری و تعداد گسیلنده‌هایی (قطره چکان ) دارد که از حداقل ۱ تا ۸ سوراخ برای هر گیاه است.
فاصله گسیلنده‌ها از تنه درختان باید حداقل ۳۰۰ میلیمتر باشد. آبیاری در این روش باید دایمی باشد و آبیاری در فصل رشد، هر روز و یا هر دو روز یک‌بار انجام شود.
به دلیل فرآیند تبخیر و تعرق از سطح گیاه، موئینگی خاک که سبب حرکت بیشتر آب در بین گسیلنده‌ها می‌شود، در زمان خشک شدن خاک کم می‌شود.
می‌توان جهت جلوگیری از خشک شدن خاک سطحی از انواع مالچ استفاده کرد.
به منظور ذخیره کردن آبی که درخت در نوبت پیشین آبیاری مصرف کرده است، می‌توان فاصله آبیاری را بین ۱۶ – ۱ ساعت تغییر داد.
به دلیل اهمیت آبیاری قطره‌ای به عنوان بهترین روش آبیاری درختان میوه، در مورد مزایا و معایب این روش در اینجا توضیحاتی آورده خواهد شد.
محاسن آبیاری قطره‌ای
- کاهش احتمال خطر حمله باکتری‌ها و قارچ‌ها، به علت پایین بودن رطوبت محیط و خشک بودن شاخ و برگ گیاه
- امکان استفاده از آب شور به علت عدم تماس مستقیم آب با شاخ و برگ گیاه
- تلفات بسیار کم آب به دلیل عدم نفوذ عمقی آب در خاک
- جلوگیری از ایجاد رواناب سطحی، به علت کم بودن فشار و دبی آب
- افزایش در کمیت و کیفیت محصول نهایی
- عدم نیاز به کارگر، به دلیل سهولت در مکانیزه کردن سیستم
- سهولت در کنترل علف‌های هرز
معایب آبیاری قطره‌ای
- هزینه بسیار زیاد نصب این سیستم و نیاز به کارگر ماهر
- تجمع نمک در اطراف محل مرطوب شده، همچنین شسته شدن نمک بر اثر بارندگی و نفوذ به منطقه ریشه و شور شدن خاک
- احتمال مسدود شدن لوله‌ها و قطره چکان‌ها با مواد شیمیایی و بیولوژیکی
- امکان وقوع فرسایش بادی در خاک سطحی به دلیل تمرکز رطوبت در ناحیه ریشه
روش آبیاری زیر زمینی درختان
در این روش مصرف آب خیلی کم است به همین دلیل هم از بهترین روش آبیاری درختان میوه به‌شمار می‌آید.
در گذشته کشاورزان کوزه‌ها را آب می‌کردند، آن را در در خاک قرار می‌دادند و بوته صیفی‌جات را اطراف آن کشت می‌کردند.
هم اکنون لوله‌هایی را به صورت مشبک در زیر خاک قرار می‌دهند، در نتیجه از این سوراخ‌ها آب خارج می‌شود.
حرکت ریشه‌های کوچک به سمت آب باعث شد تا دیگر از این لوله‌ها، استفاده‌ای نشود.
آبیاری بارانی، قطره‌ای و زیرزمینی به عنوان آبیاری‌های تحت فشار شناخته می‌شوند و مزیت آن‌ها در این است که در این روش‌ها به عنوان بهترین روش آبیاری درختان میوه، کود را می‌توان به صورت محلول در اختیار گیاه قرار داد.
از مهم‌ترین مشکلات آبیاری‌های سنتی هدر رفت زیاد آب، تجمع نمک، جابجایی بذر علف‌های هرز و پوسیدگی طوقه گیاهان می‌باشد. البته آبیاری‌های تحت فشار نیز دارای مشکلاتی می‌باشند. برای مثال آبیاری بارانی باعث افزایش شته و آبیاری قطره‌ای باعث افزایش تجمع کنه‌ها می‌گردد.
خلاقیت در آبیاری باغ
آب و انتخاب بهترین روش آبیاری درختان میوه مهم‌ترین عامل در تولید محصولات کشاورزی و تأمین مواد غذایی است.
از جمله راهکارهای مدیریتی و خلاقی که می‌تواند جهت استفاده بهینه از منابع آبی موجود مورد استفاده قرار گیرد، استفاده از مواد جاذب الرطوبت از جمله پلیمرهای آبدوست می‌باشد که این مواد قابلیت جذب آب و اصلاح‌کنندگی خاک را دارند.
امروزه در اکثر نقاط باغداران و کشاورزان با کمبود آب آبیاری و هزینه‌های بالای آبیاری و چالش بهترین روش آبیاری درختان میوه مواجه هستند.
همچنین نبودن خاک مناسب در بیشتر زمین‌های زراعی و باغات باعث پایین آمدن کیفیت محصول می‌شود.
در اینجا روش‌هایی برای استفاده از مواد جاذب آب به شما توضیح خواهیم داد.
استفاده از سوپر جاذب
سوپر جاذب، برای استفاده در بهترین روش آبیاری درختان میوه، پلیمری آبدوست است، با شبکه‌ای سه بعدی که قابلیت جذب و نگهداری زیاد آب و محلول های آبی را دارد حتی اگر تحت فشار باشد.
در مجموع سوپرجاذب ماده ای خشک و به طور معمول شکر مانند با توانایی جذب آب و برخی مواد محلول به میزان چند برابر وزن خود می‌باشد.
سوپرجاذب دارای ۴ مش (دانه بندی) مختلف می‌باشد که بر اساس توصیه کارشناسان بر حسب شرایط مختلف از قبیل نوع کاشت، بافت خاک، شرایط اقلیمی و سایر موارد در اختیار کشاورزان و باغداران قرار می‌گیرد.
ساختار این مواد به گونه‌ای است که می‌توانند در شرایط یونی، فشار و میکروارگانیسم‌های خاک، چندین سال مانند یک مخزن، آب و مواد محلول را جذب، نگهداری و بر حسب نیاز ریشه (بر اثر اختلاف فشار اسمزی) در اختیار گیاه قرار دهند.
سوپرجاذب هرگز به مواد اولیه خود بازنگشته و واکنش‌های این پلیمر به طور کامل غیرسمی است.
این پلیمرها، موادی آلی هستند که در شرایط یونی و میکروبی خاک به آرامی تجزیه شده و در نهایت به آب، دی اکسید کربن، ترکیبات نیتروژن‌دار غیرسمی از جمله آمونیاک تبدیل و به ماده آلی خاک اضافه می‌شوند.
نحوه عملکرد سوپر جاذب
- سوپرجاذب عمل جذب و حفظ آب و انتقال آن را به ریشه تکرار می‌کند.
- سرعت جذب با اندازه ذرات سوپر جاذب نسبت عکس و با دمای محیط تورم نسبت مستقیم دارد.
- اگرچه نمونه‌های با ذرات درشت‌تر همواره سرعت جذب کمتری دارند، اما ظرفیت جذب نهایی آن‌ها هنگام تحت فشار بودن بیشتر از نمونه‌های ریز است، پس، اندازه ذرات را درشت می‌گیرند تا تحت فشار خاک ظرفیت جذب بیشتری داشته باشند.
معایب استفاده از سوپر جاذب
- هزینه بالا و مقرون به‌صرفه نبودن برای استفاده
- ماندگاری کوتاه‌مدت و نیاز به تجدید
- در صورت استفاده بیش‌ازحد به درخت آسیب جدی می‌رساند.
استفاده از کود آلی آب نگهدار
یکی از ویژگی های شاخص کود آلی آب نگهدار برای استفاده در بهترین روش آبیاری درختان میوه، کوددهی کمتر و آبیاری کمتر است. و با توجه به بحران کم آبی در ایران، استفاده از این محصول گامی برای داشتن محصول بیشتر با آب اندک است.
مزایای استفاده از کود آلی آب نگهدار
کود آب نگهدار متشکل از دو بخش مواد آلی و مواد معدنی است و در سه تیپ مجزا تولید می‌شود عناصر موجود ظرفیت تبادل کاتیونی در این کود 2 برابر خاک شنی و 7 برابر خاک رسی است لذا عناصر غذایی موجود را در خود نگه داشته و از آبشویی آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
مواد آلی این کود را کود مرغی و گاوی تشکیل می‌دهد که در کنار مواد معدنی مورد نیاز گیاهان و درختان و مواد نگه دارنده آب باعث شده دو برابر کود مرغی کارایی داشته باشد.
همچنین باعث افزایش چشمگیر راندمان آب شود و در نتیجه باعث رشد بسیار زیاد درختان و گیاهان شده و همچنین شادابی آن‌ها ساختار کریستالی عناصر موجود در این کود همانند لانه زنبور است که آب و مواد غذایی را در داخل این ساختار نگه داشته و به تدریج با نیاز گیاه در اختیار ریشه قرار می‌گیرند.
از نظر اثربخشی فقط در بخش عناصر آلی قابل جذب، کود هوشمند آب نگهدار برای استفاده در بهترین روش آبیاری درختان میوه دوبرابر بیشتر از کود مرغی کارایی دارد.
مقاومت در برابر کم آبی ، پوکی، سرمازدگی و گرمازدگی از خصوصیات این کود معجزه‌آسا است.
زمان استفاده از کود آب نگهدار
بهترین زمان استفاده از کود آب نگهدار با انتخاب بهترین روش آبیاری درختان میوه از اواخر پاییز تا اوایل بهار می‌باشد.
جدول نیاز آبی درختان میوه
در این بخش از مقاله، به بررسی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های بهترین روش آبیاری درختان میوه می‌پردازیم، یعنی میزان نیاز آبی مختلف درختان میوه.
در جدول زیر، با دقت به میزان نیاز آبی هر نوع درخت میوه پرداخته‌ایم تا بتوانیم با استفاده بهینه از منابع آبی، به سلامتی و رشد مطلوب این درختان کمک کنیم.
این داده‌ها به شما کمک می‌کند تا بتوانید برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای آبیاری درختان میوه خود داشته باشید و به بهترین روش آبیاری درختان میوه دست یابید.
| گونه باغی | تامین حداقل آب مورد نیاز با بارندگی mm | مقدار خالص آب مورد نیاز برای یک درخت (مترمکعب) | دبی آب در آبیاری قطره‌ای برای یک درخت Lit/Day |
| سیب | >600 | 2/6 الی 25 | 25 الی 200 |
| گلابی | >650 | 4/1 الی 27 | 25 الی 180 |
| انگور | >400 | 1/2 الی 10 | 12 الی 100 |
| هلو | >600 | 2/3 الی 7/5 | 5/2 الی 90 |
| آلو | >600 | 10 الی 25 | 80 الی 200 |
| زردآلو | >500 | 8/1 الی 20 | 30 الی 180 |
| بادام | >350 | 2/1 الی 15 | 4 الی 120 |
سخن پایانی
در پایان این مقاله، ما امیدواریم که توانسته باشیم دیدگاه جامعی درزمینهٔ بهترین روش آبیاری درختان میوه به شما ارائه دهیم.
از روشهای سنتی گرفته تا روشهای نوین و خلاقانه، هرکدام از این روش‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به یک کشاورزی پایدار و موفق دست‌یابید.
با توجه به اینکه محیط‌زیست ما روزبه‌روز با چالش‌های جدیدی مواجه می‌شود، استفاده بهینه از منابع آبی و انتخاب بهترین روش آبیاری درختان میوه نه‌تنها می‌تواند به حفظ و مدیریت بهتر منابع کمک کند، بلکه می‌تواند به تولید محصولات باکیفیت‌تر و بازدهی بالاتر نیز منجر شود.
امیدواریم که با استفاده از اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله، شما نیز بتوانید در مسیر یافتن بهترین روش آبیاری برای باغ‌های خود گام‌های مثبتی بردارید.
با تلاش و پیشرفت در این زمینه، می‌توانیم امیدوار باشیم که آینده‌ای روشن‌تر و سبزتر در انتظار ما است. با تشکر از شما برای مطالعه این مقاله.
بسیار عالی، ممنون.
سلام ممنون از کامنت انرژی بخش شما
بسیار عالی. فقط مانند بعضی از أبیاری‌ها که تصویر دارند، اگر برای هر آبیاری تصویر و عکس مربوطه هم جداگانه قرارداده شود، بهتر است.
سلام ممنون از نقطه نظر شما
ان شالله سعی میکنیم در مقالات تخصصی حتما این شیوه را در نظر داشته باشیم.