آفتابگردان با گل‌های بزرگ و خیره‌کننده‌اش نه‌تنها یکی از زیباترین گیاهان طبیعت است بلکه محصولاتی ارزشمند مانند روغن و دانه را نیز در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد.
این گیاه از دیرباز توجه کشاورزان و دانشمندان را به خود جلب کرده است؛ اما مانند هر گیاه دیگری آفتابگردان نیز با تهدیدات و چالش‌هایی روبرو است.
آفات و بیماری آفتابگردان از چالش‌هایی هستند که رشد و سلامت آفتابگردان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
در این مقاله قصد داریم تا نگاهی عمیق و تخصصی به بیماری آفتابگردان بیندازیم؛ علل آن‌ها را بررسی کنیم و راه‌های مقابله با آن‌ها را پیش روی شما قرار دهیم.
اگر مایلید بیشتر در مورد آفت و بیماری آفتابگردان بدانید؛ با ما همراه باشید.
بیماری آفتابگردان
در هنگام رشد و پرورش این گیاه گاهی دچار بیماری و آفت می‌شود که باید هرچه سریعتر درمان شود.
از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سفیدک داخلی
بیماری سفیدک داخلی آفتابگردان (Sunflower Downy Mildew) یک بیماری قارچی است که از طریق بذر و خاک آلوده به گیاه منتقل و سپس گیاه را بیمار می‌کند.
علائم بیماری قارچی سفیدک داخلی
در زیر برخی از علائم و نشانه‌های مربوط به این بیماری آفتابگردان آورده شده است.
۱- ایجاد حالت موزائیکی روی برگها
2-کوتولگی و کوتاه شدن برگ اندازه برگها
3- قهوه‌ای شدن آوندها
4- پیدایش پوشش کرکی سفید در پشت برگها (در شرایط مرطوب)
5- ضخیم تر شدن ساقه
6- در حالت عادی این گیاه سر به زیر است؛ اما زمانی که آلوده می‌شود تغییر رفتار می‌دهد یعنی طبق کوچکتر شده و به سمت بالا برمی‌گردد.
به این حالت ژئوتروپیسم منفی نیز می‌گویند؛ زیرا گیاه در این حالت گرایش به سمت پایین را از دست می‌دهد و ریشه‌هایش قهوه‌ای رنگ و شکننده می‌شوند.
آلودگی در اول فصول خنک و مرطوب بیشتر دیده می‌شود. (در مناطق گرمسیر، بیماری دیده نشده است)
روش مبارزه با بیماری سفیدک
ضدعفونی بذر توسط قارچ‌کش‌های مناسب
حذف گیاهان آلوده و سوزاندن آن‌ها
استفاده از ارقام مقاوم و بذر سالم
کاشت زود هنگام
زنگ آفتابگردان
عامل این بیماری آفتابگردان قارچ Puccinia helianthi است.
این بیماری بسیار شایع است و تنها بر روی آفتابگردان و مناطق مرطوب دیده می‌شود.
نشانه‌های بیماری زنگ
1- بر روی برگ گیاه نقطه‌های قهوه 2 ای و مشکی رنگی دیده می‌شود.
2- با نامساعدتر شدن شرایط محیطی و مسن‌تر شدن میزبان، تلیوم‌ها تشکیل و شدت آسیب بیشتر می‌شود.
روش مبارزه با بیماری زنگ آفتابگردان
ارقام مقاوم
انجام هراکشت
سوزاندن و یا از بین بردن گیاهان آلوده
بیماری لکه موجی آفتابگردان
بیماری لکه موجی (Target Spot) یکی دیگر از بیماریهای قارچی است که با لکه‌های قهوه‌ای حاشیه زرد پدیدار می‌شود. در ادامه برخی نکات در مورد این بیماری را مطالعه می‌کنیم:
1-ایجاد لکه های موجدار (متحدالمرکز) که دارای نوار زرد رنگ در اطراف این لکه هستند.
(در شرایط خشک نیز امکان ایجاد لکه های موجدار روی برگها وجود دارد؛ ولی از آنجایی که آلترناریا برای گسترش و تولید به رطوبت زیادی نیاز دارد؛ بنابراین در مناطق خشک این لکه ها را می توان به حساب نیش حشرات گذاشت.)
۲- چون قارچ بذرزاد می‌شود، می‌تواند به برگ لپه‌ها (کوتیلدون) حمله کند و باعث گیاهچه شود از این نظر امکان اشتباه گرفتن این عارضه با بیماریهای خاکزاد مرگ گیاهچه وجود دارد.
۳- علت متحدالمرکز بودن لکه ها، متناوب بودن دوره های اسپوردهی قارچ در شب و روز است.
۴- در آلودگی شدید (در مناطق گرم و مرطوب) برگها ریزش می‌کند و دمبرگ نیز آلوده می‌شود.
۵- قارچ با حمله به ساقه باعث شکستگی ساقه می‌شود.
۶- علائم بیماری معمولاً دیر دیده می‌شود (در گیاه بالغ در زمان گلدهی، علائم دیده می‌شود)
روش مبارزه با این بیماری آفتابگردان
استفاده از ارقام مقاوم و متحمل، بذر سالم و ضدعفونی بذر
محلول پاشی توسط دی تیوکارباماتها (زینب، مانیب و مانکوزب)
از بین بردن بقایای گیاه آلوده
پوسیدگی زغالی آفتابگردان
عامل این بیماری Sunflower Charcoal Rot یک قارچ است که در شرایط خشک و گرم فعال‌تر است و می‌تواند بسیاری از گیاهان زراعی دیگر را نیز آلوده کند.
علائم بیماری شامل پوسیدگی برگها، ساقه‌ها و ریشه‌هاست.
بر روی قسمت‌های مبتلا به این بیماری اغلب می‌توانید خوراک‌های سیاه رنگ (اسکلروت‌های کوچک قارچ) را مشاهده کنید.
این اسکلروت‌ها در خاک به مدت طولانی می‌توانند زنده بمانند و منبعی برای عفونت‌های آینده باشند.
بیماری شانکر ساقه آفتابگردان
این بیماری آفتابگردان (Stem Canker) سبب ایجاد شانکر بر روی گیاه می‌شود؛ شانکر همان لکه‌های قهوه‌ای رنگ بر روی ساقه هستند.
در این حالت دانه‌های گیاه به‌صورت کامل رشد نکرده و در برخی موارد پوک می‌شوند؛ از این رو دانه های بی‌کیفیتی تولید می‌شوند که برای جوانه زنی نیز مناسب نیستند.
عامل بیماری دارای پیکنید با دو نوع کنیدی C و B که کنیدی تخم مرغی و کنیدی نخی شکل است. (این قارچ دارای دو نوع اسپور عفونی است)
درمان شانکر
با کودهای حاوی مواد مغذی این گیاه را تقویت کنید.
تا چند سانتی متر زیر شاخه‌های آلوده را قطع کرده و بسوزانید.
بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی طوقه و ریشه آفتابگردان
دراین بیماری آفتابگردان قارچ وارد طوقه گیاه می‌شود و سبب پوسیدگی و پوکی ساقه و طبق می‌شود.
برای درمان و ریشه کن کردن این بیماری بهتر است نقاط آلوده گیاه را از بین ببرید و سعی کنید نمونه مقاوم را کشت دهید.
علت پوسیدگی ریشه آفتابگردان
پوسیدگی ریشه درختان می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد.
ازجمله عوامل پوسیدگی ریشه آفتابگردان
قارچ‌های مختلفی مانند Phytophthora، Armillaria، Rhizoctonia و Fusarium که در خاک‌های بیش ازحد مرطوب فعالیت دارند.
خاک‌های فقیر و بدون مواد ارگانیک و معدنی
آفاتی مانند نماتدها
فاکتورهای استرس‌زا نظیر خشکی شدید و آسیب‌های فیزیکی
برای جلوگیری از این بیماری آفتابگردان باید از کاشت در خاک‌های غیر مناسب و آبیاری زیاد خودداری کنید.
قارچ کش برای آفتابگردان
در کشاورزی استفاده از قارچ‌کش‌ها برای مقابله با بیماریهای قارچی آفتابگردان رایج است.
انتخاب قارچ‌کش مناسب بستگی به نوع قارچ و بیماری مورد نظر دارد.
بهتر است با متخصصین کود و سم برای انتخاب قارچ کش مناسب مشورت کنید.
علت پوک شدن تخمه آفتابگردان
پوک شدن تخمه آفتابگردان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد؛ مانند کم‌آبی، کمبود مواد مغذی مخصوصاً نیتروژن، فسفر و پتاسیم، آفات و بیماری‌ها، شرایط آب و هوایی نامناسب، بی‌توازن هورمونی، زمان برداشت نامناسب (قبل از رسیدن کامل نباید برداشت شوند).
علت زرد شدن برگ آفتابگردان
زرد شدن برگ‌های آفتابگردان می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد.
در زیر به برخی از این دلایل اشاره‌شده است:
کمبود مواد مغذی
زرد شدن برگها ممکن است ناشی از کمبود عناصر معدنی مانند نیتروژن، آهن یا سایر عناصر باشد.
برای رفع این مشکل می‌توانید با کودهای مناسب گیاه را کود دهی کنید و مانع از به وجود آمدن بیماری آفتابگردان شوید.
آبیاری نامناسب
کم‌آبی و آبیاری بیشازحد می‌تواند باعث زرد شدن برگها شود.
بیماری‌ها
برخی بیماری‌ها مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها یا قارچ‌ها سبب زرد شدن برگها می‌شوند.
آفات
حشرات مکنده مانند شته‌ها یا کنه‌ها نیز می‌توانند عامل این بیماری آفتابگردان باشند.
شرایط محیطی
دماهای بسیار بالا یا بسیار پایین و تغییرات ناگهانی در دما سبب استرس در گیاه و درنتیجه زرد شدن برگها می‌شوند.
تنش‌های فیزیولوژیک
برخی تنش‌های فیزیولوژیکی مانند تنش نوری یا تنش‌های هورمونی نیز سبب این عارضه می‌شوند.
وضعیت خاک
PH نامناسب خاک، آلودگی به نمک یا شرایط خفگی ریشه (کمبود اکسیژن) نیز منجر به زرد شدن و پژمرده شدن برگها می‌شوند.
علت خم شدن گل آفتابگردان
گل آفتابگردان معمولاً به سمت نور میل می‌کند یعنی به سمت آفتاب.
این رفتار به نام فتوتروپیسم یا نورگرایی شناخته می‌شود؛ اما اگر گل آفتابگردان خم یا افتاده شود، چندین علت دارد:
کم‌آبی
گل آفتابگردان برای رشد مناسب نیاز به مقدار مناسبی آب دارد.
کم‌آبی می‌تواند باعث افتادگی یا خم شدن گل شود.
بیماریهای قارچی
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، بیماریهای قارچی از انواع بیماری آفتابگردان هستند و می‌توانند باعث ضعف در ساقه و درنتیجه خم شدن گل شوند.
آفات
برخی آفات سبب بیماری آفتابگردان و خم شدن آن می‌شوند؛ مانند کرم آفتابگردان.
وزن گل
زمانی که دانه‌های آفتابگردان رشد می‌کنند و گل سنگین می‌شود؛ ممکن است گل به دلیل وزن زیاد خود خم شود.
عوامل فیزیکی
وزش بادهای شدید یا آسیب‌های فیزیکی دیگر می‌تواند باعث خم شدن گل آفتابگردان شود.
مشکلات نوری
گل آفتابگردان در نور مستقیم رشد بهتری دارد.
اگر در محیطی با نورکم یا نامناسب قرار گیرد ممکن است به دنبال نور بگردد و این امر به خم شدن آن منجر شود.
برای رفع این مشکلات باید به شرایط رشد گیاه توجه کرد؛ مثلاً آبیاری مناسب انجام داد، از بیماری‌ها و آفات محافظت کرد.
چرا برگ‌های آفتابگردان می‌سوزند؟
اگر محلول‌های آفت‌کش یا کود با دوز بالا یا در شرایط نامناسبی (مانند دمای بسیار بالا) به گیاهان پاشیده شود، می‌تواند باعث سوزش یا آسیب به برگها شود.
تنش آبی
آبیاری بیشازحد یا کم‌آبی می‌تواند باعث آسیب به برگها و سوزاندن آن‌ها شود.
تنش حرارتی
دماهای بسیار بالا یا تغییرات ناگهانی در دما می‌تواند باعث سوزش برگها شود.
تنش نوری
تابش مستقیم و بسیار قوی نور خورشید می‌تواند باعث سوزاندن پوسته برگها شود، به‌ویژه در گیاهانی که به‌تازگی از محیط سایه به محیط آفتابی منتقل‌شده‌اند.
سوزش ناشی از نمک
خاک‌های با سطح نمک بالا یا آبیاری با آب‌شور سبب سوزش لبه‌های برگها می‌شود.
سوزش ناشی از pH نامناسب خاک
PH بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی خاک می‌تواند تغییراتی در جذب عناصر معدنی گیاه ایجاد کند و درنتیجه به برگها آسیب برساند.
علت سوراخ شدن برگ آفتابگردان
این بیماری آفتابگردان چندین علت دارد که در ادامه به آن‌ها می‌‌پردازیم:
آفات حشراتی
برخی حشرات به‌ویژه آلودگی‌هایی مانند سن خراطی، کرم برگ‌خوار و دیگر حشرات می‌توانند سوراخ‌هایی در برگها ایجاد کنند.
بیماریهای قارچی
بعضی از بیماریهای قارچی سبب ظاهر شدن لکه‌هایی روی برگها می‌شوند که پس از مرگ بافت در این قسمت لکه‌ها به‌صورت سوراخی در برگ دیده می‌شوند.
تنش‌های محیطی
برخی تنش‌های محیطی مانند سرمازدگی، سوختگی ناشی از آفتاب یا آسیب ناشی از باران یخ می‌تواند به برگ آسیب بزند و باعث ایجاد سوراخ یا آسیب‌های مشابه شود.
آفات آفتابگردان
آفات آفتابگردان بسیار زیادند در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
شته
شته حشره‌ای است که قادراست بیش از هر آفت دیگری به آفتابگردان آسیب برساند؛ شته با سوراخ کردن گیاه از شیره آن می‌مکد و آسیب جدی به گیاه می‌رساند.
استامی پراید سمی است که به میزان0/2 تا 0/3 کیلو در هکتار و سم کنفیدور با میزان 0.5 در هزار لیتر آب در زمان شروع فعالیت آفت استفاده می‌شود.
کرم برگ‌خوار
کرم برگ‌خوار یا میوه‌خوار از دیگر آفات آفتابگردان است؛ این کرم‌ها اغلب بر روی برگها غذا می‌خورند و آن‌ها را سوراخ می‌کنند.
بهترین سم برای آفت کرم برگ‌خوار آفتابگردان سم فوزالن ( زولن) است که میزان مصرف آن 2 لیتر در هکتار و در آغاز خروج لارو از تخم است.
کرم طوقه بُر
لارو‌های این کرم از برگ آفتابگردان تغذیه می‌کنند و پس از مدتی با سوراخ کردن و قطع کردن اندام‌های هوایی گیاه سبب آسیب به آن می‌شوند.
سم دیازینون برای از بین بردن این حشره کاربردی است و به میزان 1/5 تا 2 لیتر در هکتار استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید که این مقادیر به صورت کلی هستند و بهتر است برای انتخاب سم مناسب و مقدار آن با یک کارشناس کود و سم مشورت کنید.
کارشناسان کود و سم ما می‌توانند به شما در حل این عارضه کمک کنند.
شماره تماس:09916924189
کلام آخر
آفتابگردان یکی از مهم‌ترین گیاهان زراعی در سراسر دنیا است؛ اما مانند بسیاری از گیاهان دیگر با تهدیدات زیستی مواجه است.
قارچ‌ها، آفات و شرایط نامساعد محیطی می‌توانند سلامت و عملکرد این گیاه را به خطر انداخته و سبب بیماری آفتابگردان می‌شوند.
برای درمان عارضه‌های آفتابگردان می‌توانید از انواع قارچ کش‌ها و سموم استفاده کنید.
مشورت با کارشناسان کود و سم به شما در انتخاب بهترین راه‌های پیشگیری و درمان کمک می‌کند.
امیدواریم در این مقاله از مجله پسته رفسنجان شناخت بهتری از آفات و بیماری آفتابگردان پیدا کرده باشید.
